Ιωάννης ΚΓ'

Έχω κατέβει δυο τρεις φορές στο υπόγειο με τους τάφους των Παπών, κάτω απ' τον Άγιο Πέτρο. Είναι εντυπωσιακό. Κάθε φορά έβλεπα πως στον τάφο του Ιωάννη ΚΓ΄ (Άγγελος Ρονκάλλι, 1885-1963) οι επισκέπτες έχουν τοποθετήσει δεκάδες μικρά καντηλάκια, η επιφάνεια είναι γεμάτη, την ίδια στιγμή που στους πλαινούς τάφους ανάβουν ένα ή δύο. "Τον έλεγαν "Il buono" ("Ο καλός")", μου είχε πει ο ξεναγός μου, ένας τραπιστής μοναχός που μου έδειχνε εξαντλητικά τα μυστικά της Ρώμης. "Είναι ο πιο αγαπητός Πάπας", μου εξήγησε. Θυμόμουν πως έμεινε στο θρόνο από το 1958 έως το 1963. Ήμουν μαθητής και ετοιμαζόμουν για καλοκαιρινές εξετάσεις όταν πέθανε. Ξέρω ακόμα ότι ήταν εκείνος που εισήγαγε τη λειτουργία στις εθνικές γλώσσες, καταργώντας τα λατινικά, πράγμα που με έκανε να σταματήσω τις επισκέψεις μου στην καθολική εκκλησία.

Βρήκα πρόσφατα το βιβλίο, που το εξώφυλλό του αναρτώ. Το διαβάζω αργά. Χαμηλόφωνος λόγος απλού ιερωμένου. Παραθέτω από το Ημερολόγιο του 1942. Ήταν τότε εκκλησιαστικός αντιπρόσωπος στην Κων/πολη. "Οι δύο μεγάλες αρρώστιες που τοξινώνουν τον κόσμο. Ο λαικισμός και ο εθνικισμός. Ο πρώτος είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των κυβερνώντων, ο δεύτερος υπηρετείται και από τους κληρικούς. Πρέπει να είμαι άγρυπνος γι' αυτό ως επίσκοπος. Καλό να αγαπώ την πατρίδα μου, αλλά αυτό είναι υπόθεση εσωτερική, της καρδιάς μου. Δεν έχω δικαίωμα να το φέρνω προς τα έξω. Ανήκω πριν απ' όλα στην εκκλησία. Και η εκκλησία είναι μητέρα όλων των εθνών. Όλοι πρέπει να βλέπουν το σεβασμό μου προς την εθνικότητά τους, εμψυχωμένον όμως από το πνεύμα της ειρήνης και της αγάπης. Είμαστε όλοι άρρωστοι απ' τον εθνικισμό. Πρέπει να είμαι αμόλυντος απ' αυτό το μικρόβιο."

Θυμάμαι πώς ο Φελίνι (ως συγγραφέα τον θεωρώ εφάμιλλο του σκηνοθέτη) αναφέρεται σε κάποια απομνημονεύματά του στον Ιωάννη. Μοναδική εικονοποιία, διαστολή της σύντομης συγκυρίας, αποτύπωση μιας στιγμής, όπως μόνον η αισθαντικότερη ποίηση κατορθώνει : "Μπορεί να μην πηγαίνω στην εκκλησία, αλλά ο Πάπας Ιωάννης...Τον αγαπούσα. Μια φορά τον συνάντησα. Στο δρόμο. Πήγαινα με το αυτοκίνητό μου στο στούντιο. Ξαφνικά άκουσα σειρήνες, κορναρίσματα. Δεν ήξερα τι ήταν. Σταμάτησα σ' ένα φανάρι. Έπειτα ήρθε και σταμάτησε δεξιά μου ένα μαύρο αυτοκίνητο. Στις πίσω θέσεις ο Πάπας Ιωάννης μ' ένα μεγάλο κόκκινο καπέλο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την όψη του. Το χαμόγελό του. Την αθωότητα του προσώπου του! Σαν μωρό. Σαν αερικό σε παραμύθι με νεράιδες. Με κοίταξε. Έδειχνε σαν να ήθελε να ζητήσει συγγνώμη για την ανωμαλία στην κυκλοφορία. Του έγνεψα. Σήκωσε το χέρι του να με ευλογήσει.