ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΡΟΣΕΧΕΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ "ΔΕΝΤΡΟΥ" ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗ.

Στη χώρα μας, στα γράμματά μας πιο συγκεκριμένα, επειδή δεν θα πάψει ποτέ των ποτών να μας απασχολεί και να μας συγκινεί η ηθογραφία, να είμαστε δηλαδή ένας ηθογραφικός λαός με βαθύτατα καλλιεργημένες ηθογραφικές κλίσεις, καλό είναι να ανατρέχουμε --όσοι έχουν τις προυποθέσεις--, σε εικόνες και σκέψεις, όπως, ας πούμε, σε μιαν όχι τόσο αθώα φράση ενός κριτικού Αλεξανδρινού, του Γιώργου Βρισιμιτζάκη (σκοτώθηκε στο Ανεσύ της Γαλλίας --τι ωραία πόλη--, το 1947). 

Είπε κάτι για την ποίηση του Καβάφη, χρήσιμο εν σχέσει με στάσεις, αντιλήψεις και διαθέσεις κατά παράδοσιν "εθνικές". Είπε το εξής, για να μην βασανίζεται ο αναγνώστης με το φλύαρο γαιτανάκι μας: "Ο Καβάφης δεν είναι αγροτικός ποιητής, ως θα ήθελαν πολλοί. Το  α ρ ν ί, για παράδειγμα, λείπει εντελώς απ' την ποίησή του". 

Τα παλαιά αυτά ζητήματα όχι μόνο δεν έχουν λυθεί οριστικά από το χρόνο, αλλά είναι πάντοτε επίκαιρα στη γραμματεία μας. Μας κυβερνά, ως φαίνεται, ένα άγρυπνο μεταβουκολικό ασυνείδητο. Γι αυτό, ας ακούσουμε την ευτράπελη φράση του παλιού κριτικού, και ας μη τη χαρούμε μόνο ως ευφυολόγημα, αλλά και  ως ιδέα που μπορεί να απαντά και να δείχνει, μαζί με άλλες προσεγγίσεις του έργου του (η ειρωνική γλώσσα, η τόσο μοντέρνα σήμερα πεζολογία, η παραδειγματική ιστορικότητα) σε ποια στοιχεία βασίζεται το ανθεκτικό αυτό ποιητικό ιδίωμα.

Εμείς και το ύφος

Η τακτική δεκαπενθήμερη συνεργασία μου στο ΕΘΝΟΣ του Σαββάτου (30. 3. 2013)

Αντιμετωπίσαμε τη μεταπολεμική δημόσια εικόνα μας σαν αναπόφευκτο κακό. Σαν κάτι που μοιραία γεννήθηκε προβληματικό. Παρακολουθώ στην ΕΡΤ εκπομπές με ιστορικό υλικό για τα έργα του '50, τα φράγματα, τις αποξηράνσεις, τους «αυτοκινητόδρομους». Κι ακόμα τις «παρεμβάσεις» στην Αθήνα. Τον χαμένο Ιλισό, το αυθαίρετο ξήλωμα (νύχτα) του τραμ, την αντιπαροχή. Μια ισχυρή προσωπικότητα εργάστηκε ταχύρρυθμα ως υπουργός Εργασίας. Εδωσε εικόνα πεποίθησης. Μετά τον θάνατο του Παπάγου (1955) υπήρξε η επιλογή των Ανακτόρων για την αρχηγία του «Ελληνικού Συναγερμού». Θεωρήθηκε ακροβασία στην τότε συνταγματική νομιμότητα, το πρόσωπο όμως εκείνο προσδιόρισε την επόμενη επταετία.

Οικονομική ανάπτυξη χωρίς όρους. Η οικοδομημένη απαξία που μας περιβάλλει είναι ο εφιαλτικός της καρπός. Αν αγνοήσουμε την καταστροφή του φυσικού και ιστορικού στοιχείου, στην Αθήνα βοά η απουσία σχεδίου και προοπτικής. Ενα κατ' όνομα άστυ, χωρίς ταυτότητα, χωρίς αναφορές. Σήμερα, στο ζήτημα της αστικής αμορφίας έρχεται να προστεθεί το χαώδες περιβάλλον της ανομίας. Μια πόλη χωρίς δομές, κουλτούρα και διοίκηση, ανεκτική στην απειθαρχία και την παραβατικότητα, έρμαιο σε κάθε είδους διαθέσεις και ένστικτα.

Ας μείνουμε στην εικόνα. Η γενιά διανοουμένων που άσκησε εξουσία στις δεκαετίες '50 -'60 είχε λαμπρούς εκπροσώπους. Υστερα από χρόνια, βλέποντας τα αισθητικά δοκίμια, ακόμα και παρατηρήσεις του Κωνσταντίνου Τσάτσου, βρίσκομαι σε μια περιοχή γοητευτικής και ραφινάτης σκέψης. Ξεφυλλίζοντας επιφυλλίδες της Ελένης Βλάχου ανακαλύπτω ένα ταμείο υποψιασμένης καλαισθησίας και εύστροφου πνεύματος.

Οταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος είπε στο Κοινοβούλιο, απευθυνόμενος στην Αριστερά, ότι η «βιαία σκέψις ισοδυναμεί με βιαίαν πράξιν», διατύπωνε ένα δόγμα απέναντι στον μαρξισμό, το οποίο θα μπορούσε να απασχολήσει θεολογικές ή φιλοσοφικές διατριβές. Διαβάζω αυτές τις μέρες σύντομες κρίσεις του Τσάτσου για τις πλαστικές μορφές και τη μουσική. Γνωμική δύναμη, σχολείο βλέμματος. Ωστόσο, τα χρόνια που ως υπουργός Προεδρίας έγραφε τη «Μύηση στο Ωραίο» ή το «Αισθητικό αντικείμενο» (έξοχα κεφάλαια στη «Θεωρία της Τέχνης»), οι εργολάβοι έχτιζαν την πρωτεύουσα. Η βαναυσότητα της δημόσιας εικόνας μας γεννήθηκε από μια καλλιεργημένη τάξη. Από «ηγεμόνες» που περνούσαν πλάι στις σκαλωσιές και στα μπάζα, κρατώντας στη μασχάλη δοκίμια για το ροκοκό και τον Καντ.

Η σημερινή κρίση παρακολουθεί εκείνον τον παλιό εκπεσμό. Τότε δεν αφορούσε μισθούς και συντάξεις, αλλά την άξεστη διαχείριση του δημόσιου χώρου και τις συνέπειές της. Υπάρχει η παλιά φράση του Μπιφόν, ότι «Το ύφος είναι ο άνθρωπος». Οι πόλεις μας κι εμείς δηλώνουμε ύφος.

K.M.

ΗΜΕΡΑ (ΚΑΙ ΝΥΧΤΑ) ΠΟΙΗΣΕΩΣ

"Operosa parvus carmina fingo". "Μοχθώντας πλάθω τους στίχους μου ο ταπεινός εγώ", γράφει ο Oράτιος. O ίδιος έγραψε "Exegi monumentum aere perennius". 'Επλασα ένα μνημείο διαρκέστερο κι από το χαλκό". Μνημείο που δεν θα το γκρεμίσει η απειρία των ετών, ούτε ο χρόνος που φεύγει. 

Αν υπάρχει μια σχέση με την ποίηση είναι εκείνη με τα μοναχικά νοήματά της. Όλα τα άλλα είναι παιχνίδι κοινωνικό, ευχάριστο, αλλά χωρίς τους κανόνες της. Εκζήτηση, απέναντι στην εντελέστερη πύκνωση νοημάτων, που γίνεται αντικείμενο συνάξεων, αναγνώσεων, συγκεντρώσεων, αλληλοεπιβεβαιώσεως του ιερατείου και του πληρώματος.

Να ο τρόπος να εξαντληθεί το δραματικό φορτίο, η ομορφιά της πλαστικής μορφής, το σιωπηλό κύρος και ο αναχωρητισμός που έχει η σκοτεινή της πράξη.

ΜΙΚΡΟΔΙΗΓΗΜΑ

Δεν ερωτεύτηκε την ίδια, αλλά τη σκιά της. Την επισκεπτόταν την αυγή, όταν η αγαπημένη του ήταν μακρύτερη.

Alejandro Jodorowski, Χιλή

ΤΟ ΛΑΜΠΡΑΝΤΟΡ ΠΟΥ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑ

 Ευλογία από τον νέο προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας πήραν αξιωματούχοι και δημοσιογράφοι που παρευρέθηκαν στην τελετή ενθρόνισης του πάπα Φραγκίσκου Ά. Ανάμεσα στους ευλογημένους ήταν και ένα… λαμπραντόρ ριτρίβερ. 

Το περιστατικό σημειώθηκε το Σάββατο, κατά τη συνάντηση του πάπα Φραγκίσκου με εκατοντάδες δημοσιογράφους, οι οποίοι κάλυπταν τις διεργασίες του κονκλαβίου που οδήγησαν στην εκλογή του. Ανάμεσά τους ήταν και ο Αλεσάντρο Φορλάνι, ο οποίος εργάζεται για το ραδιόφωνο της RAI. Ο Φορλάνι είναι τυφλός και η Άζια, ένα πανέμορφο λαμπραντόρ με χρυσαφένιο τρίχωμα, είναι ο πιστός συνοδός του.

«Περιμένοντας στη σειρά μου για να μπω στην αίθουσα, οι φρουροί μου είπαν ότι το πιθανότερο ήταν να μη μου επιτραπεί η είσοδος με το σκύλο», έγραψε ο ιταλός δημοσιογράφος στη σελίδα του στο Facebook. «Μετά από λίγα λεπτά όμως, αξιωματούχοι του Βατικανού μου έδωσαν το πράσινο φως και ένας ελβετός φρουρός με συνόδευσε στην αίθουσα των ακροάσεων. Με άφησαν να καθίσω στην πρώτη σειρά.» 

Μετά το πέρας της ομιλίας, επετράπη σε μια ομάδα δημοσιογράφων διαπιστευμένων να καλύπτουν τα τεκταινόμενα στην Αγία Έδρα να προσεγγίσουν τον πάπα για να τον γνωρίσουν από κοντά και να πάρουν την ευλογία του. Τότε αξιωματούχοι του Βατικανού πλησίασαν το Φορλάνι και τον ενημέρωσαν ότι ο ποντίφικας επιθυμούσε να συναντήσει τον ίδιο και την Άζια. Ο φωτογραφικός φακός κατέγραψε τη στιγμή που ο σκύλος ανέβηκε στη σκηνή και πλησίασε το Φραγκίσκο για να τον μυρίσει, ενώ ο ίδιος έσκυψε για να χαϊδέψει την Άζια χαμογελώντας. 

«Ζήτησα την ευλογία του για τη σύζυγο και την κόρη μου που με περίμεναν στο σπίτι», αφηγήθηκε ο δημοσιογράφος στο Discovery News. «Εκείνος μου είπε ‘να μια ειδική ευλογία και για το σκύλο σου’. Παραβίασε τους κανονισμούς του τελετουργικού καθώς η παρουσία μου στη σκηνή με την Άζια δεν ήταν προγραμματισμένη.»

Πηγή: www.paraskhnio.gr

Η φράγκικη αγωγή

Από τη σελίδα της  Αφροδίτης Βόλη στο facebook:

«Το 1833 δεν υπήρχε, σύμφωνα με άρθρο εφημερίδας της εποχής, ούτε ένα βιβλίο γι' ανάγνωση ή αριθμητική σ' ολόκληρη τη χώρα. Η Γερμανική σχολή στο Ναύπλιο διαλύθηκε γιατί τοποθέτησαν εκεί από ανάγκη έναν προτεστάντη δάσκαλο. Ύστερα από ανείπωτους κόπους δημιουργήθηκε το εκεί γυμνάσιο στα χαρτιά, οι καθηγητές όμως που διορίστηκαν δεν ήθελαν ν' αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Οι λίγοι Έλληνες που άξιζαν να λέγονται καθηγητές βολιδοσκοπούσαν άλλες θέσεις που θα τους πλήρωναν καλύτερα. Ακόμα και ίδρυμα θηλέων είχε δημιουργηθεί, αλλά οι Ελληνίδες μητέρες δεν άφηναν τις κόρες τους να πάρουν φράγκικη αγωγή. Κι όταν τύχαινε να έχουν συγκεντρωθεί όλα τ' απαραίτητα, τότε έλειπε η στέγη. Έτσι συνέβαινε και μ' όλα τ' άλλα θέματα, όπως μπορεί κανείς να συμπεράνει από τη σωρεία των περιπτώσεων που περιγράφει στο βιβλίο του ο φον Μάουρερ.» Wolf Seidl, «Οι Βαυαροί στην Ελλάδα»

Γυναίκες

Γυναίκες. Moλύβι, σχέδια J.K. (Πινακοθήκη της Μάλτας)

The Popular Book of Girls' stories

"The Popular Book of Girls' stories", printed in Great Britain, 1930. Σελίδες επιζωγραφισμένες από τον αναγνώστη.

Τα δυο γραμμάτια

Η τελευταία κλήρωση του Εθνικού Λαχείου (διαδοχικών κληρώσεων) πριν από τη δικτατορία ήταν τον Ιανουάριο του 1967. Δύο γραμμάτια, δώρο του κ. Δ.Χ. από την Χαλκίδα, που αγόραζε λαχεία πάνω από 40 χρόνια.

Ο Γατόπαρδος

Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα: "Ο Γατόπαρδος". Ένα από τα δέκα σημαίνοντα μυθιστορήματα του 20 ού αιώνα. Στην Ελλάδα μεταφρασμένο από τον Κοσμά Πολίτη και (Β' έκδοση, πληρέστερη) Μαρία Σπυριδοπούλου. Στην Γερμανία εκδόθηκε δύο χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα (Μόναχο, 1959)

Η ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΚΥΛΩΝ

Ένας φίλος, παροπλισμένος στις δάφνες του εκδότης, με ρώτησε σχετικά με τον τίτλο ενός βιβλίου "μικροαφηγημάτων" που θέλω να τελειώσω και να παραδώσω. 

"Η αθανασία των σκύλων", είναι ο τίπλος, του είπα. 

"Α, σπουδαία, θα είναι εμπορικό. Καταλαβαίνεις πως το κύμα της πρόσφατης ζωοφιλίας θα σε συναντήσει". 

"Μα δεν έχει σχέση με ζωοφιλία", αντέτεινα. 

"Αυτό να μην σε ανησυχεί. Το ζήτημα είναι τι εκπέμπεται. Τη δεκαετία του '60, όπως ξέρεις, το Υπουργείο Γεωργίας αγόρασε χιλιάδες αντίτυπα από το μυθιστόρημα "Άνθρωποι και ποντίκια" του Στάινμπεκ. Οι κτηνίατροι της επαρχίας του '60 και οι άλλες υπηρεσίες έγιναν κοινό της λογοτεχνίας".

Τήνος

Παραφράζοντας τον Σαββόπουλο: "...να δω το σκηνικό πρόλαβα εγώ...". Τήνος, άγνωστη χρονολογία.

Ακουαρέλα

                      Ακουαρέλα, "Άγγελοι γύρω από βρέφος", άγνωστη υπογραφή, αχρονολόγητο.

Χορεύτρια

"Χορεύτρια", Μολύβι, 1971, δυσανάγνωστη υπογραφή. 

Οικογένεια

Οικογένεια από το Μπαγκλαντές, λίγο πριν από το παζάρι των ρακοσυλλεκτών (Ιερά Οδός).

Δον Κιχώτης

Γλυπτό του Δον Κιχώτη στην πόλη Albi της Γαλλίας (καλοκαίρι, 1999)

Βιβλία

Ο Μπαλζάκ κυκλοφόρησε το 1989 από τις καλές εκδόσεις Γνώση. Ο Σαίξπηρ το 1928. Δεν είναι κακή η μετάφραση, όσο πρόλαβα να δω. Ο Σβέβο πριν από 30 περίπου χρόνια. Θυμάμαι ακόμα και πού τον διάβασα, δεν ξέρω όμως πού τον έχω και τον ξαναγόρασα (Μοναστηράκι, 0.50 λεπτά). Είναι η ερωτική περιπέτεια του Εμίλιο Μπρεντάνι με την ωραία και άπιστη Αντζολίνα Τζάρι. Άρχιζε με τρόπο που περίπου προδιέθετε (από την πρώτη φράση) για την κατάληξη, την απόλυτη κυριαρχία, το πάνω χέρι που κατάφερε να έχει εκείνη :

"Από τις πρώτες κιόλας κουβέντες θέλησε να την προειδοποιήσει πως δεν σκόπευε να εκτεθεί σε μια σχέση σοβαρή. Της είπε περίπου ' Σ' αγαπώ πολύ, και θα ήθελα να συμφωνήσουμε για το καλό σου να είμαστε προσεχτικοί ' [.....] Με περισσότερη ειλικρίνεια, τα λόγια του θα 'πρεπε να ηχούσαν κάπως έτσι: 'Μ' αρέσεις πολύ, μα δεν θα μπορέσεις να γίνεις για μένα κάτι περισσότερο από παιχνίδι '. Έχω άλλες υποχρεώσεις εγώ, την καριέρα μου την οικογένειά μου".

Τυχαίο εύρημα

Τυχαίο εύρημα, καλός μου φαίνεται.

Εξόρμηση

Εξαιρετική η σημερινή εξόρμηση των Ατενίστας, με θέμα την Αθήνα του Όθωνα. Επισκέψεις στη Βιβλιοθήκη, Αγ. Διονύσιο, Παλαιά Βουλή, το Μουσείο Αθηνών (Πλ. Κλαυθμώνος) κ. ά. Στη φωτογραφία, οι συγκεντρωμένοι μπροστά στα παλιά Ανάκτορα ακούνε για την εποχή, ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά της με τη σημερινή, τη χρεοκοπία του '43, τους αγανακτισμένους, που με την υποκίνηση (ή τη θετική στάση για κάτι τέτοιο) των μεγάλων δυνάμεων επαναστατούν για συνταγματική Μοναρχία. 

Αυτό που πρέπει κανείς οπωσδήποτε να δει είναι το Μουσείο Αθηνών, η πρώτη κατοικία του Όθωνα στην Αθήνα. Εξαιρετικά ντοκουμέντα εποχής, αίθουσα του θρόνου, (έπιπλα, πιάνο της Αμαλίας, ντεκόρ, συλλογές) και βέβαια ενδιαφέροντες πίνακες. 

Υπάρχει και ένας ηθογραφικός Γύζης ("Αθηναικές Αποκριές"), δανεικός από το Μόναχο.

Ο φύλακας

Αυτός ο σκυλάκος είναι φύλακας (ή τρόφιμος) σε μια μάντρα με υλικά κατεδαφίσεως, στην Ιερά οδό. Τον βλέπω κάθε Κυριακή, μετά το παζάρι των ρακοσυλλεκτών, να παρακολουθεί την κίνηση των αυτοκινήτων. Μπροστά στα παλιά τούβλα, όμοιο χρώμα μ' αυτά, είναι σαν να προσαρμόστηκε στο περιβάλλον.

Βασιλικός κήπος 2

Στην είσοδο του κήπου. Ο ξεναγός κάτω από τους φοίνικες έλεγε (πήρε το αυτί μου περνώντας δίπλα) ότι η Αμαλία και ο Όθων ήταν "τινέιτζερς" όταν έφτασαν στην Ελλάδα.

Βασιλικός κήπος

 Σάββατο, 9.3.'13. 

Το ηλιακό ρολόι υπογραμμίζει και προβάλλει δραστικότερα από τα άλλα τη σημασία του εφήμερου, γιατί, εκτός απ' τον υπολογισμό του χρόνου, δείκτης του είναι η σκιά, ένα δυσοίωνο σύμβολο, ένα παράσιτο του φωτός, που από μόνο του παράγει τις σκοτεινότερες σκέψεις.

Κ.Μ., "Στενογραφία", Κέδρος, 2006

Λευκά αγαλματίδια

Mικροδιήγημα

Διάλεξε τη μελωδία με προσοχή. Έπρεπε να είναι αρκετά πιασάρικη και ασηνήθιστη. Την επόμενη μέρα, στο γραφείο, πέρασε όλο το πρωί σφυρίζοντάς την στο αυτί του συναδέλφου του. Όταν το βράδυ γύρισε η γυναίκα του στο σπίτι σιγοτραγπουδώντας την, οι υποψίες του επιβεβαιώθηκαν. 

Gines S. Cutillas

Οι ευχές

Πολλοί φίλοι ευχήθηκαν για τα 35 χρόνια του ΔΕΝΤΡΟΥ.

Στο σημείο ART (ΕΤ1) όπου μιλήσαμε για λίγο για την μικρή πορεία του περιοδικού, μας ρώτησαν τι νέο προβλήθηκε όλα αυτά τα χρόνια από τις σελίδες του ΔΕΝΤΡΟΥ. Σπεύσαμε να μιλήσουμε για ονόματα πρωτοεμφανιζόμενων, πρωτομεταφρασμένων, και άλλα "επιβεβαιωτικά".

Όπως συμβαίνει πάντα, μετά τα γυρίσματα σκεπτόμαστε αυτό που πραγματικά έπρεπε να πούμε. Γιατί τώρα ξέρουμε ποια σημασία έχει το φιλόδοξο και αδοκίμαστο προσκήνιο και ποια η σίγουρη, παρωχημένη πνευματικότητα που οφείλουν οι νέες σελίδες να φωτίζουν, να μνημονεύουν, να μην επιτρέψουν τη λήθη.

Ονόματα και έργο αγνοημένα για τους αναγνώστες, που είμαστε πάντα ευεπίφοροι στο συρμό, που κολακευόμαστε από το θόρυβο και τη δημοσιότητα. Ήθελα να πούμε στην εκπομπή, και δεν είπαμε, ότι οφείλουμε περισσότερο, και κυρίως, να δείξουμε αυτές τις φωνές, την επικαιρότητα, τη συνέχεια και το κύρος εκείνων που προηγήθηκαν.

O συγγραφέας και η χώρα του

Από την τακτική δεκαπενθήμερη συνεργασία μου στο ΕΘΝΟΣ. Σάββατο 9.3.2013

Σε όλες τις εθνικές λογοτεχνίες υπάρχει ένας τύπος συγγραφέα που έζησε και έγραψε «ενοχλημένος» από το περιβάλλον του. Εδωσε κατά κανόνα σπουδαίο έργο, ακόμα και αν οι εμμονές του έμοιαζαν με ψυχαναγκασμό. Δεν υπάρχει σελίδα του Ροΐδη, για ν' αρχίσουμε από τα δικά μας, που δεν υπονομεύει τον ελληνικό 19ο αιώνα, την υπανάπτυξη, τα πρόσωπα, τα ήθη.

Αφορμή γι' αυτές τις σκέψεις μού δίνει ένα άρθρο περί Καζαντζάκη («Ελευθερία», 28.3.1959). Ο κριτικός Αλκης Θρύλος, διαβάζοντας την Αλληλογραφία του συγγραφέα με τη Γαλάτεια («Δίφρος», 1957), διατυπώνει το εύλογο ερώτημα: οι εξομολογήσεις έχουν κάποιο ειδικό βάρος, είναι ένα είδος προσθήκης στο έργο; Προβάλλονται κατασταλαγμένες ιδέες στην αλληλογραφία ή είναι λόγος περιστασιακός, με αποδέκτη έναν συγκεκριμένο ακροατή;

«Πρώτη φορά με τις επιστολές του αντιλαμβανόμαστε την τόσο ακραία στάση του για την Ελλάδα» ομολογεί λίγο αργότερα ο Α.Θ., και παραθέτει σκληρά αποσπάσματα: «[...] Ο,τι γράφεις για την αθλιότητα του ρωμιού είναι φρικαλέο και σωστό» [...] «λέω πως να χαθή ένα κράτος, άθλιο μάλιστα σαν το ελληνικό, δεν έχει καμιά σημασία. Αν πάλι εξαφανιστούν οι Ελληνες γιατί είναι ανάξιοι, τότε βλογημένη η ώρα. Θ' αδειάσουν τη λαμπρή αυτή γωνιά και θάρθουν άλλοι άνθρωποι να τιμήσουν το όνομα του ανθρώπου» (σελ.103) [...] «Κι η πιο μεγάλη ψυχή δεν μπορεί πολύ ν' αντέχη στην Ελλάδα. Οι πιο καλοί πολεμούν να συντηρήσουν το λυχναράκι τους, κι είναι ήδη αυτό μέγας άθλος» (σελ.153).

Σκέπτομαι την οργή του επιστολογράφου. Την απόρριψη, τη δυσανεξία του, που πρέπει να προσεγγίσουμε, νομίζω, ως παρασκήνιο των ιδεών του, αφού είναι λόγος που δεν βρήκε θέση στο έργο και φωτίζει μόνο το πρόσωπο. Οπωσδήποτε ο Καζαντζάκης δεν ανήκει στην κατηγορία που αναφέραμε στην αρχή. Οι αντιθέσεις του δεν καταλήγουν στη νευρωτική μισανθρωπία του Τόμας Μπέρνχαρντ (1931-1989) για την Αυστρία. Ούτε με τον αριστοκρατικό σνομπισμό του Λαμπεντούζα (1896-1957), απέναντι στη Σικελία, έχουν σχέση. Τον αφορά περισσότερο από τον Ελληνα ο Ανθρωπος, η πάλη και οι αξίες του.

Υπάρχει, ωστόσο, κάτι εξίσου ενδιαφέρον σ' αυτή την αλλεργική και δύσθυμη στάση απέναντι στο αυτόχθον: το παράδοξο να δημιουργείς με τα υλικά του, με τις εικόνες και τα ήθη που αποστρέφεσαι. Και μια βιογραφική λεπτομέρεια συχνά φωτίζει αυτή την αντινομία. Γιατί η ιστορία του πολιτισμού είναι ιστορία των μορφών, κι αυτές φτιάχνονται από συνειδήσεις γεμάτες από αρνήσεις, αθέατες αντιφάσεις και γοητευτικές αμφιθυμίες.

K.M.

Ονορέ ντε Μπαλζακ

...Στα λύκειά σας τραφήκατε με το γάλα της Επανάστασης, και οι πολιτικές σας ιδέες είναι εμφανείς, ωστόσο, προχωρώντας στη ζωή θα μάθετε πόσο αυτές οι αρχές τής κακώς εννοούμενης ελευθερίας είναι ανίκανες να εξασφαλίσουν την ευημερία των λαών. Πριν ακόμα από κάθε σκέψη, μιλώντας ως Λενονκούρ, αναφορικά με το τι είναι και τι πρέπει να είναι η αριστοκρατία, η ορθοφροσύνη μου ως γεωργού μού λέει ότι οι κοινωνίες δεν υπάρχουν χωρίς την ιεραρχία..... 

Ονορέ ντε Μπαλζάκ "Το κρίνο στην Κοιλάδα".

             Η ευημερία γεννά μια μέθη στην οποία δεν αντιστέκονται ποτέ 
οι κατώτεροι άνθρωποι. 

Ο. ντε Μπαλζάκ, "Καίσαρ Μπιροντό".

Το αγαλματάκι

Δεν είναι κινέζικο. Είναι ιαπωνικό, αριθμημένο. Τα χρώματα τα έχει ταλαιπωρήσει η υγρασία.

Τέσσερις εποχές

Οι "Τέσσερις εποχές" εξάντλησαν τη 2η έκδοσή τους. Καλό ακούγεται.

Αριάγνη

Σήμερα βρήκα τον δεύτερο τόμο της τριλογίας. "Αριάγνη". Ο Τσίρκας τέλειωσε τον γράψιμό της τον Αύγουστο του '62 και το βιβλίο κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του '62. Κέδρος.