Ταξίδι στην Ελλάδα

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα 'Εθνος

Ενα πρωί, μερικά χρόνια πριν από τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάποιο ταχυδρομικό υδροπλάνο διασχίζει το Ιόνιο. Μ' αυτό ταξιδεύει προς την Ελλάδα ο Τζούλιο Καπρίν (1888-1958), Ιταλός δημοσιογράφος και συγγραφέας. Δεν βρήκα πολλά βιογραφικά γι' αυτόν, όταν ανακάλυψα σε ένα ιταλικό παλαιοπωλείο το βιβλίο του «Ευρωπαϊκός επίλογος» (1941), με εντυπώσεις από πρωτεύουσες της Ευρώπης.

Οπως και άλλοι ξένοι ταξιδιώτες που περιέγραψαν την Ελλάδα από τον Μεσοπόλεμο μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και ο Ιταλός συγγραφέας εντοπίζει κυρίως τις ανθρώπινες κλίμακες και την ανεπίληπτη, ακόμα, φυσική εικόνα που την κινούν χαριτωμένοι, αργοί ρυθμοί. Σκέπτομαι και πάλι τα στοιχεία αυτά, που δεν άντεξαν στο ασυνάρτητο μεταπολεμικό πνεύμα της ανάπτυξης. Και ενώ η χώρα, την εποχή των αποφασιστικών μεταβολών, κυβερνήθηκε από ραφιναρισμένα πνεύματα, από διανοούμενους έως και φιλοσόφους της περίφημης Γενιάς του '30 (Π. Κανελλόπουλος, Κ. Τσάτσος, Γ. Κασιμάτης κ.ά.), η πραγματική εξουσία ασκήθηκε με άξεστο τρόπο από ένα ανυποψίαστο προσωπικό. Το αποτέλεσμα ήταν η σύγχρονη δημόσια εικόνα, με τη θλιβερή σφραγίδα της αδιαφορίας για το μέτρο και το ύφος, και με όλες τις προϋποθέσεις για να εμφανιστεί το κυνήγι μιας χονδροειδούς ευδαιμονίας, που μετά το '80 έγινε ιδεολογία κραιπάλης (δικαιωμάτων και αγαθών).

Αρχές του '30. Η πρωτεύουσα έχει δεχθεί ένα τεράστιο κύμα προσφύγων που άλλαξε την εικόνα της. «Η κυβέρνηση εξασφάλισε μέσω της Κοινωνίας των Εθνών δάνεια και έναν ελεγκτή που έστειλαν από τη Γενεύη. Η Ελλάδα δείχνει τον υπομονετικό της λαό [...] ολιγαρκή και παρηγορημένο από το απολαυστικό ανατολίτικο παιχνίδι του λιανεμπορίου. Η κρίση στην Αμερική (1929) και στην Ευρώπη τον κάνει να νιώθει ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά δεν είναι απελπισμένος. Οι εφημερίδες πληροφορούν αλλά δεν μεταδίδουν την απελπισία των οικονομικών νόμων. Αλλωστε οι χαλαροί κανόνες της Ανατολής δεν δημιουργούν στην κοινή αντίληψη μια δραματική απόσταση ανάμεσα στην ανεργία και την εργασία, όπως συμβαίνει στη βιομηχανική δύση. Στις πόρτες των μαγαζιών υπάρχει πάντοτε ένα παιδί που χαϊδεύει με τη βούρτσα τα παπούτσια σας κερδίζοντας με ευχάριστη διάθεση τη μέρα του». Θα συνεχίσουμε, βλέποντας πώς ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται το κοινωνικό παρόν αλλά και το παρελθόν της μικρής χώρας. Οι ξένες πηγές όχι μόνον είναι το πιο διαυγές βλέμμα στον αυτόχθονα μύθο αλλά, όπως έλεγε ο Ράσελ, θα έπρεπε να είναι διδακτέα και συνεκτιμήσιμη ύλη στην εκπαίδευση, αν αυτή θέλουμε κάποτε να βαδίσει από την αυτοεπιβεβαίωση στον τολμηρό προσανατολισμό και τον κριτικό χαρακτήρα.

Κώστας Μαυρουδής