Τρίτη 21 Απριλίου 2015

21η Απριλίου 1967

Σαν σήμερα, πρωί Παρασκευής, απ’ το τρανζίστορ που είχα πάντα στο μαξιλάρι μου, άκουσα μισοκοιμισμένος κάτι που σε λίγο κατάλαβα ότι αφορά την άρση ορισμένων άρθρων του Συντάγματος. Θεώρησα ότι κάποιος μιλά για τη δικτατορία του Μεταξά, αλλά σε λίγα λεπτά ήξερα ότι πληροφορούμαι μια τρέχουσα εξέλιξη. Απ’ το απέναντι μπαλκόνι, τρία μέτρα απ’ το δικό μου (ένας δρομίσκος παράλληλος της Πατησίων) βγήκε με τη ρομπα του ο κύριος Ανδρέας, ηλικιωμένος ομοφυλόφιλος που ζούσε με την αδελφή του. Με παρακάλεσε να πάω για προμήθεια ψωμιού. «Μπορεί να μείνουμε μέρες στα σπίτια μας», είπε ανήσυχος. «Αν απαγορευθεί η κυκλοφορία τι θα κάνουμε;».
Ήμουν υποψήφιος φοιτητής. Έφυγα περπατώντας μέχρι το κέντρο. Για πληροφορίες, όχι για ψωμί. Ανεβήκαμε στα γραφεία της Ενώσεως Κέντρου, γωνία Ακαδημίας και Ομήρου. «Τίποτε», μας είπε κάποιος με γυαλιά, που είχαν όπως όλα τότε, κοκάλινο σκελετό. «Έκανε κίνημα το Ναυτικό, αλλά είναι ζήτημα ημερών. Να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας». Στην οδό Αμερικής ορισμένοι βεβαίωναν ότι είναι μια κίνηση του στρατού, που όμως δεν την εγκρίνει ο Κωνσταντίνος. Με πλησίασε ένας ηλικιωμένος. Με ύφος ανθρώπου που γνωρίζει τα πάντα μού είπε. «Τους έπιασαν στον ύπνο!». Στη στοά της Όπερα (Ακαδημίας), όπου βρίσκονταν οι εκδόσεις Θεμέλιο, έχω την αβέβαιη εντύπωση ότι υπήρχε μια ομάδα στρατιωτών. Πριν λίγους μήνες, μόλις πολιτογραφημένος Αθηναίος, είχα παρακολουθήσει εκεί, αργά το απόγευμα, την παρουσίαση του "Ζ". Για ώρα έβλεπα με δέος την εκδήλωση από την είσοδο της στοάς. Ο Βασιλικός, με ένα καφέ δερμάτινο σακάκι και τη Μιμή δίπλα του, υπέγραφε το βιβλίο και οι αγοραστές περνούσαν για μιαν αφιέρωση.
Μάταια ζητώ λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά της ημέρας. Πώς ήταν ο καιρός, αν κυκλοφορούσαν λεωφορεία, πότε εξαφανίστηκαν απ’ τους δρόμους τα τανκς, ή ακόμα, τι ακουγόταν στο ραδιόφωνο όταν επέστρεψα στο σπίτι. Δεν ξέρω το λόγο, αλλά οι εγγραφές που άντεξαν είναι επιλεκτικές. Με την ανεξιχνίαστη συμπεριφορά της μνήμης, ορισμένες εικόνες πάνε στο περιθώριο ή μένουν ακατάγραπτες, ενώ άλλες συντηρούνται (όπως ορισμένα κτίρια μετά από σφοδρό βομβαρδισμό). Δεν υπάρχει τάξη στο ημερολόγιο. Η αξία της μαρτυρίας είναι σχετική. Ό,τι κι αν έχει συμβεί μιλά αποσπασματικά. Είναι ανάκληση ενός κόσμου, τον οποίο παρατηρούμε σήμερα με το βλέμμα ενός άλλου. Μάταια θα προσπαθούσε να ταυτιστεί αυτό που θυμόμαστε με την συγκυρία στην οποία ανήκει.
Επέζησαν μόνο οι διάχυτες διαθέσεις, το ύφος, τα γενικά περιγράμματα, ένα μεγάλο, γενικό πλάνο της εποχής. Το καταλαβαίνουμε καλύτερα βλέποντας παλιές φωτογραφίες ταξιδιών μας. Τα περισσότερα στοιχεία δεν τα θυμόμαστε. Χωρίς αυτές δεν ξέρουμε πως ήταν το τράμ που περνούσε, το ζευγάρι των Ιαπώνων που έτρωγε δίπλα μας, η είσοδος ενός ναού. Είμαστε μάρτυρες της ιστορίας μας που αγνοούν ένα μεγάλο μέρος της: το συγκεκριμένο.

Τρίτη 7 Απριλίου 2015

Κυκλοφορήσαμε

Πολλοί αναγνώστες προτιμούν τον τύπο του τρέχοντος τεύχους: πολλά και ποικίλα κείμενα λογοτεχνίας και στοχασμού αντί του μονοθεματικού αφιερώματος.
Οι σελίδες του ΔΕΝΤΡΟΥ αυτή τη φορά είναι ανθολόγηση μικρών και ποικίλων κειμένων, γνωστών και λιγότερο γνωστών συγγραφέων. Η πεζογραφία σε μια καλή της στιγμή.
Ακόμα και σελίδες από το περίφημο Ημερολόγιο των αδελφών Γκονκούρ δημοσιεύονται, κείμενα που εδώ και δεκαετίες έχουν να εμφανιστούν στα ελληνικά, για να μην πούμε πως έχει ξεχαστεί ή αγνοηθεί.
Υπάρχει ήδη στα βιβλιοπωλεία Πατάκης (Ακαδημίας), Χριστάκης (Ιπποκράτους 10), Πολιτεία (Ασκληπιού 1), Πρωτοπορία (Γραβιάς 3), Ιανός (Σταδίου).


Κυριακή 5 Απριλίου 2015

Τιτάνια



    Φίλος στενός, μου συνέστησε το "Μητέρα και γιος" του Σοκούροφ, ενώ ξέρει ότι μου αρέσει ο κινηματογράφος που οι άνθρωποι κινούνται και τα πλάνα αλλάζουν. Από την πρώτη σκηνή μέχρι την τελευταία, μητέρα και γιος είναι ζήτημα αν μίλησαν πέντε έως δέκα φορές. Ξέρω πως έχει πολλούς φίλους αυτός ο κινηματογράφος. "Μα δεν σας κράτησε;", με ρώτησε ο ένας και μοναδικός θεατής του "Τιτάνια". "Τόση εσωτερικότητα δεν σας άγγιξε;".
    Είχα γράψει κάπου, ότι το να απολαμβάνεις την αυτοαναφορικότητα της ποιητικής (και κινηματογραφικής, φυσικά) γλώσσας, την ενδοστρεφή λειτουργία ενός οργάνου που μιλά με τον εαυτό του, είναι κάτι τόσο ενδιαφέρον όσο και το να βλέπεις το νερό να πλένεται ή τον αέρα να παίρνει βαθειές ανάσες.


Νικος Παππάς

Το άκουσα το πρωί στο ραδιόφωνο οδηγώντας. Βιαστική αναφορά. Σαν σήμερα πέθανε ο πλοίαρχος του Α/Τ "Βέλος" Νίκος Παππάς. Ποιος ήταν ο Παππάς και το Α/Τ "Βέλος"; Η βραχεία μνήμη, που κάνει κάθε δημόσια πράξη κρυμμένο επίπεδο του παλίμψηστου, το ξέρω, δεν βοηθά να συγκρατήσουμε το όνομα ενός ρομαντικού και γενναίου.
Στις 25 Μαίου 1973, το απόγευμα, το αντιτορπιλικό "Βέλος" αγκυροβολεί έξω από το λιμάνι του Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, στην περιοχή της Ρώμης. Πρωτεργάτης του Κινήματος του Ναυτικού κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ο Παππάς εγκατέλειψε νατοϊκή άσκηση στο Τυρρηνικό Πέλαγος και οδήγησε το πλοίο στην Ιταλία ζητώντας πολιτικό άσυλο. Τελικά παραχωρήθηκε από την κυβέρνηση της χώρας στον ίδιο και στο πλήρωμα. Έξι αξιωματικοί και 25 υπαξιωματικοί. Ολοι τους αποφασισμένοι να αντισταθούν στη χούντα. Το κίνημα βέβαια είχε αποτύχει. Στην Αθήνα είχαν αρχίσει οι συλλήψεις.
Από μια ραδιοφωνική υπόμνηση ρουτίνας, λοιπόν, καταλογάδην μάλιστα με πολλούς που γεννήθηκαν ή πέθαναν σήμερα, να η ευκαιρία να μνημονεύσουμε το πρόσωπο και τις ημέρες. Ας θριαμβεύει ο καιροσκοπισμός. Ας μην πιστεύουμε σ' αυτά που βλέπουμε. Υπήρξαν και ζήσαμε φωτεινές στιγμές, έστω και προορισμένες για τη συλλογική λήθη.



Γαλήνη

"Βρήκατε τίποτε σήμερα στους ρακοσυλλέκτες", με ρώτησαν στο ινμποξ. "Γαλήνη ", η πρώτη έκδοση του 1939. Έχει κάνει από τότε κι εγώ δεν ξέρω πόσες εκδόσεις. Πρέπει να πω ότι είναι σπάνιο έως απίθανο πια να βρεις βιβλία με αφιερώσεις συγγραφέων της γενιάς του '30. Μέσα υπήρχε και μια φωτογραφία. Το πιθανότερο είναι ότι δεν έχει καμιά σχέση με τον κτήτορα στον οποίο αφιερώνεται το βιβλίο.


Παρασκευή 3 Απριλίου 2015

To δέντρο

Βιβλιοδετείο. 9μμ. Αν όχι αύριο, τη Δευτέρα θα υπάρχει σε ορισμένα βιβλιοπωλεία, και βέβαια στο ταχυδρομείο για τους συνδρομητές, το ΔΕΝΤΡΟ Νο 203-204.





Τετάρτη 1 Απριλίου 2015

Επ' ευκαιρία



....Εγώ πάλι νομίζω πως είναι άσκοπη κάθε προσπάθεια να πείσεις κάποιον αν ένα πρόσωπο, μια συμπεριφορά, είναι πασιφανώς γελοία. Αν ο άλλος δεν το καταλαβαίνει, ο δρόμος για τα επιχειρήματα είναι κλειστός.
Θυμάμαι μιαν αντιστοιχία στη δικτατορία, όταν ο αγαθός γείτονάς μου στην Αγίου Μελετίου μού έλεγε με σοβαρότητα: "και όπως είπε χθες ο Πατακός, νεαρέ..." Δεν είναι οι απόψεις ξένες, είναι η εκδοχή της εικόνας.
Κάποιος μπορεί να είναι όντως μια γραφική φιγούρα, μια φράση ή μια πόζα να βοά, αλλά χωρίς την ανταπόκριση στο αισθητήριο, το φαινόμενο μοιάζει με το φινάλε του ανέκδοτου, όταν ο ακροατής σε ρωτάει: ¨Δηλαδή;".
Η σπίθα πνίγεται στο άδοξο.