Για τον Ζακ Τατί

Από τον φίλο και συνεργάτη Τάσο Γουδέλη έλαβα την παρακάτω επιστολή:

Κώστα,

έχοντας υπόψη μου τις μικρού μήκους ταινίες του και ανανεώνοντας για πολλοστή φορά την επαφή μου με το Ο θείος μου, που πρόβαλλε προ ημερών η τηλεόραση, συνειδητοποίησα ότι οι κορυφαίες στιγμές του Τατί βρίσκονται στις δύο πρώτες του μεγάλου μήκους ταινίες στο Μέρες γιορτής και, βέβαια, στο Οι διακοπές του κου Ιλό.

Οι μικρού μήκους ταινίες του, που γύρισε κατόπιν, δυστυχώς δεν έχουν τη φινέτσα και την ευρηματικότητα των πρώτων του έργων. Είναι χοντροκομμένες και καθόλου επεξεργασμένες. Όσο για το Ο θείος μου τα έξυπνα ευρήματα και το ανεπανάληπτο τάιμινγκ (η χρήση του χρόνου στην κίνηση) δεν μπορούν να διασώσουν το φιλμ από την αφελή σχηματικότητα: το παλιό, καλό, αθώο Παρίσι απέναντι στο τέρας του εκσυχρονισμού... (στοιχεία που και στο μεταγενέστερο και πολύ ανώτερο Play time κυκλοφορούν επίσης). Όσο για το Τραφίκ, το κύκνειο άσμα του, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι διάστικτο από ευφυείς ιδέες, που εντυπώνονται, παρότι το σύνολο είναι πλατειαστικό.. Τέλος πάντων, δεν είναι και λίγο να έχουν μείνει στη μνήμη σου σκηνές όπως εκείνες οι τόσο πνευματώδεις στο αστυνομικό τμήμα ή οι άλλες που αποτυπώνουν τις εκφράσεις, καταστάσεις και χειρονομίες των οδηγών στο φανάρι (εικόνες που στη συνέχεια αντέγραψε κατά κόρον το παγκόσμιο σινεμά).

Εάν ένα βασικό πλεονέκτημα του Τατί είναι το γεγονός της διύλισης των γκάγκ (τρελών, ανατρεπτικών) στοιχείων της αμερικάνικης βουβής κωμωδίας (που και αυτή για να λέμε την αλήθεια κατάγεται από το γαλλικό μπουρλέσκ), μέσα από ένα διανοητικό, τρυφερό και, κυρίως, ποιητικό/ρεμβαστικό κλίμα, στο Μέρες γιορτής και στον Ιλό, ιδιαίτερα, η οπτική του βέλγου δημιουργού είναι για ανθολόγηση. Στον Ιλό ο αδέξιος, «απορρυθμιστικός» ταχυδρόμος της προηγούμενης ταινίας δίνει τη θέση του σε έναν τύπο, επίσης «εντός και εκτός κλίματος»: τον χαρακτήρα του μικροαστού Ιλό, τον οποίο λέω χαρακτήρα γιατί ο εμπνευστής του μπόρεσε να τον καταστήσει «πρόσωπο» δίνοντάς του βάθος «δραματικό».

Είναι κι αυτός, όπως είπα, μια μικρή, συμπαθητική παραφωνία σε ένα περιβάλλον το οποίο σατιρίζει χωρίς σκληρότητα: αντίθετα μοιάζει να το αγαπά βαθειά και να διασκεδάζει με το ήθος του. Ο ίδιος κινείται εντός αυτού του κόσμου και ταυτόχρονα στην περιφέρειά του, χρονικογράφος και συμμέτοχος.Τα καλόκαρδα σχόλια και οι μικρές αρνήσεις του δεν εμποδίζουν τη φιλοτέχνηση ενός σκηνικού που έχεις την αίσθηση ότι υπηρετεί κάτι εύθραυστο και μουσικό. Οι κωμικές σκηνές νομίζεις ότι εκτυλίσσονται σε ένα κάδρο, συλλεκτικών καρτ ποστάλ από ένα τοπίο που βυθίζεται αργά σε έναν ιλαρό και άτμητο χρόνο.

Αυτά τα λίγα και κάπως βιαστικά
Τ.Γ.