Στο πάρκινγκ

Μια φωτογραφία που είχα κάνει στην είσοδο του ΑΒ, στην οδό Μερκούρη (Παγκράτι), έγινε αυτό το εξαιρετικό εξώφυλλο από την Πόπη Γκανά και τις εκδόσεις Μελάνι. Η εικόνα μου ανήκει στο βιβλίο της Ανθής Λεκάτη "'Ολοι μπορούν να κάνουν φόνο". Είναι αστυνομικό μυθιστόρημα, δεν το διάβασα, ομολογώ, ακόμη, αλλά είναι περίεργο πώς σε συνθήκες μεσημβρινού καύσωνα και άπλετου φωτός είχε προκύψει από την αυτοφωτογράφισή μου το Νουάρ αποτέλεσμα.

 

 

 

Ξαναδιαβάζουμε τον Καβάφη

Τάσος Γουδέλης, Κώστας Μαυρουδής, μεσημέρι 23-10-'13, στο γραφείο: ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ "Ξαναδιαβάζουμε τον Καβάφη" (νο 193-194) θα βρίσκεται μ έ χ ρ ι την 1η Νοεμβρίου στα κεντρικά περίπτερα και πάγκους εφημεριδοπωλών της Αθήνας.

 

Καβάφη Αμφι-ποιήματα

Αναφέρει ο Μαλάνος ότι κάποτε ο δημοσιογράφος Απόστολος Λεοντής περιέγραφε σε μια ανδρική ομήγυρη, στο "Εντευκτήριο των Γραμμάτων" της Αλεξάνδρειας, κάπως εκφραστικά τα σωματικά χαρίσματα κάποιων γυναικών. Ενώ η περιγραφή είχε προχωρήσει, κάποια στιγμή παρεμβαίνει ο Καβάφης εξιταρισμένος και λέει."Πάψε Λεοντή, με αηδιάζεις". Η αηδία του ποιητή θα μπορούσε να οφείλεται: α) στο αντικείμενο της περιγραφής, καθόσον του ποιητή "άλλα ζητά η ψυχή του, γι' άλλα κλαίει". Ή/και β) στον τρόπο περιγραφής. Έχει εύστοχα λεχθεί ότι gentleman είναι κάποιος που περιγράφει μια εντυπωσιακή γυναίκα χωρίς να χρησιμοποιεί...τα χέρια του.. Και ο Λεοντής φαίνεται δεν ήταν [...]

Είναι η πρώτη παράγραφος από τη συνεργασία του Χ.Ε. Μαραβέλια (ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, 193-194). Το κείμενο, με πολλά παραδείγματα, αναφέρεται στη δυνατότητα, ή όχι, να αναγνωριστεί η ερωτική κλίση του ποιητή μόνο μέσα από τα ερωτικά του ποιήματα, χωρίς τη συνδρομή δηλ. αυτού που ξέρουμε.

"Μόλις θυμούμαι πια τα μάτια. Ήταν, θαρρώ, μαβιά....
Α, ναι, μαβιά. Ένα σαπφείρινο μαβί."

"Μια ανάμνηση", σχολιάζει ο δοκιμιογράφος, "που δεν δίνει το φύλο του άλλου προσώπου, αυτονομημένη απ' τον δημιουργό της.

Κι ακόμα πώς μεταφράστηκαν κρίσιμοι στίχοι των αμφι-ποιημάτων σε ξένες γλώσσες, όπου το "εκείνος" ή το "εκείνη" λείπουν και δεν μπορούν να παραληφθούν από το ρήμα;

Χθες το βράδυ

Έχω σκεφτεί αρκετές φορές την αντίφαση, πρόσωπα με βαθειά πνευματικότητα να κρατούν στα χέρια τους, τη δεκαετία του '60, τη μορφή και την "ανάπτυξη" αυτής της χώρας, της μοίρας της, δηλαδή. Την αντίφαση "να περνούν", όπως έγραφα κάπου, "κάτω απ' τις οικοδομές της Αθήνας, που γινόταν μικροαστική κόλαση απ' τους άξεστους εργολάβους, με τόμους του Κάντ και του Χέγκελ στη μασχάλη". Ο πιο χαρακτηριστικός απ' τους εκπροσώπους εκείνης της δεξιάς είναι ο Κων.Τσάτσος. Λαμπρός στοχαστής, απαράμιλλος στο είδος του αφορισμού που προσωπικά αγαπώ και με κάνει να διακρίνω αστραπιαία το εκλεκτό πνεύμα.

Χθες μεταμεσονυκτίως, στους ρακοσυλλέκτες που πήγα μετά από πολύ καιρό με την κόρη μου, βρήκα ένα λεπτό τομίδιο με αφορισμούς του. Δεν το είχα. "Αποχαιρετισμός". Τελευταία κείμενα και στοχασμοί (Εκδόσεις των Φίλων). Κανείς δεν έγραψε με τρόπο και με συγκρότηση που να τον εντάσσει αβίαστα στο ευρωπαικό πνεύμα, όπως ο Τσάτσος. Είτε μιλά για την "Οδύσσεια", είτε για ορισμούς του ηθικού και τη σχέση του με το ωραίο, είτε αναφέρεται στην καθημερινότητα, είναι έξοχος. Συναντώ χαμογελώντας (ξέρω και ξέρουμε γιατί) το πρώτο γνωμάτευμα: ("Ο καλύτερος τρόπος να πετύχεις στα εγκόσμια είναι να είσαι "παλιάνθρωπος" εν μέτρω".)

Αυτοί που κέρδισαν τη μετεμφυλιακή ιδεολογική ηγεμονία (αναφέρομαι στην αριστερά) δεν μας άφησαν να δούμε καθαρά το στοχασμό και το πνευματικό έργο γύρω μας, ούτε να καταλάβουμε ποια πράγματα και αξίες είχαν στέρεα διάρκεια. Κόβω τα φύλλα και διαβάζω υπογραμμίζοντας: "Η ελληνικότητα δεν έχει το ειδικό γνώρισμα που έχουν η σκανδιναυικότητα, η πορτογαλικότητα. Στα ψηλά της στρώματα είναι οικουμενικότητα [...] Ο Γκαίτε έχει ελληνικότητα ψηλότερη και βαθύτερη απ' όσο οι θαυμαστές του Θεόφιλου ή του Παλαμά" ή, λίγο πιο κάτω, "'Οταν ρώτησαν τον Σοπενχάουερ γιατί επιμένει να γίνει φιλόσοφος, απάντησε ''Η ζωή είναι κάτι ελεεινό. Προτιμώ να σκέπτομαι γι αυτήν' ".

Βυθίστηκα ακόμα σε σημειώσεις που αφορούν την "Οδύσσεια", λεπτές, επί μέρους παρατηρήσεις για τον έρωτα με τη Ναυσικά. "[...] Όταν όμως ακουμπισμένη σε μια κολώνα της μεγάλης αίθουσας του παλατιού της τον κοιτάζει από μακριά η Ναυσικά, γίνεται φανερή η προτίμησή της στον ώριμο άνδρα. Αυτό το σιωπηλό αγνάντεμα σημαίνει περισσότερα απ' τον ερωτικό λόγο". Ολιγοσέλιδο βιβλιαράκι, που βγαίνει μετά το θάνατο του συγγραφέα του. "...Στη σύγχρονη ποίηση δεν έχουν θέση η σάτυρα και η οργή. Σκέπτομαι τον Ιουβενάλιο, τον Ντάντε, τον Γκαίτε του"Φάουστ". Αμφιβάλλω αν οι νέοι συγκινούνται από τη δύναμη και το μεγαλείο του Ντάντε, όταν στηλιτεύει οργίλος τους εχθρούς του".

Η κόρη μου βρήκε ένα ολοκαίνουργιο καροτσάκι, όπου το νήπιο μπαίνει και υποστηριζόμενο μαθαίνει να περπατά. Είδα κι αγόρασα ακόμα τρία προγράμματα του Βασιλικού Θεάτρου, 1948-49. "Ο Κουρεύς της Σεβίλλης", του λαμπρότερου γαλλικού πνεύματος (Μπομαρσέ), όπως έλεγε, θυμάμαι, ο Καρλάιλ, την "Καινούργια ζωή του Μπόγρη και τον "Βολπόνε" του Μπεν Τζόνσον. Συγκινητικά νεανικές φωτογραφίες της Λαμπέτη, του Χορν (ερμηνεύει τον Φίγκαρο), του Νέζερ (Μπάρτολο), του Ανδρέα Φιλιππίδη (Κόμης Αλμαβίβα). Σε προσεχή ανάρτηση θα δείξω αυτά τα παλιά προγράμματα, τους πρωταγωνιστές και κυρίως τις διαφημίσεις, που ζωντανεύουν το σκηνικό της παλιάς ζωής και των χρηστικών αξιών της. Τώρα, απ' το κρεββάτι της Κυριακής, δεν γίνεται.

Xθες το βράδυ

Έχω σκεφτεί αρκετές φορές την αντίφαση, πρόσωπα με βαθειά πνευματικότητα να κρατούν στα χέρια τους, τη δεκαετία του '60, τη μορφή και την "ανάπτυξη" αυτής της χώρας, της μοίρας της, δηλαδή. Την αντίφαση "να περνούν", όπως έγραφα κάπου, "κάτω απ' τις οικοδομές της Αθήνας, που γινόταν μικροαστική κόλαση απ' τους άξεστους εργολάβους, με τόμους του Κάντ και του Χέγκελ στη μασχάλη". Ο πιο χαρακτηριστικός απ' τους εκπροσώπους εκείνης της δεξιάς είναι ο Κων.Τσάτσος. Λαμπρός στοχαστής, απαράμιλλος στο είδος του αφορισμού που προσωπικά αγαπώ και με κάνει να διακρίνω αστραπιαία το εκλεκτό πνεύμα.

Χθες μεταμεσονυκτίως, στους ρακοσυλλέκτες που πήγα μετά από πολύ καιρό με την κόρη μου, βρήκα ένα λεπτό τομίδιο με αφορισμούς του. Δεν το είχα. "Αποχαιρετισμός". Τελευταία κείμενα και στοχασμοί (Εκδόσεις των Φίλων). Κανείς δεν έγραψε με τρόπο και με συγκρότηση που να τον εντάσσει αβίαστα στο ευρωπαικό πνεύμα, όπως ο Τσάτσος. Είτε μιλά για την "Οδύσσεια", είτε για ορισμούς του ηθικού και τη σχέση του με το ωραίο, είτε αναφέρεται στην καθημερινότητα, είναι έξοχος. Συναντώ χαμογελώντας (ξέρω και ξέρουμε γιατί) το πρώτο γνωμάτευμα: ("Ο καλύτερος τρόπος να πετύχεις στα εγκόσμια είναι να είσαι "παλιάνθρωπος" εν μέτρω".)

Αυτοί που κέρδισαν τη μετεμφυλιακή ιδεολογική ηγεμονία (αναφέρομαι στην αριστερά) δεν μας άφησαν να δούμε καθαρά το στοχασμό και το πνευματικό έργο γύρω μας, ούτε να καταλάβουμε ποια πράγματα και αξίες είχαν στέρεα διάρκεια. Κόβω τα φύλλα και διαβάζω υπογραμμίζοντας: "Η ελληνικότητα δεν έχει το ειδικό γνώρισμα που έχουν η σκανδιναυικότητα, η πορτογαλικότητα. Στα ψηλά της στρώματα είναι οικουμενικότητα [...] Ο Γκαίτε έχει ελληνικότητα ψηλότερη και βαθύτερη απ' όσο οι θαυμαστές του Θεόφιλου ή του Παλαμά" ή, λίγο πιο κάτω, "'Οταν ρώτησαν τον Σοπενχάουερ γιατί επιμένει να γίνει φιλόσοφος, απάντησε ''Η ζωή είναι κάτι ελεεινό. Προτιμώ να σκέπτομαι γι αυτήν' ".

Βυθίστηκα ακόμα σε σημειώσεις που αφορούν την "Οδύσσεια", λεπτές, επί μέρους παρατηρήσεις για τον έρωτα με τη Ναυσικά. "[...] Όταν όμως ακουμπισμένη σε μια κολώνα της μεγάλης αίθουσας του παλατιού της τον κοιτάζει από μακριά η Ναυσικά, γίνεται φανερή η προτίμησή της στον ώριμο άνδρα. Αυτό το σιωπηλό αγνάντεμα σημαίνει περισσότερα απ' τον ερωτικό λόγο". Ολιγοσέλιδο βιβλιαράκι, που βγαίνει μετά το θάνατο του συγγραφέα του. "...Στη σύγχρονη ποίηση δεν έχουν θέση η σάτυρα και η οργή. Σκέπτομαι τον Ιουβενάλιο, τον Ντάντε, τον Γκαίτε του"Φάουστ". Αμφιβάλλω αν οι νέοι συγκινούνται από τη δύναμη και το μεγαλείο του Ντάντε, όταν στηλιτεύει οργίλος τους εχθρούς του".

Η κόρη μου βρήκε ένα ολοκαίνουργιο καροτσάκι, όπου το νήπιο μπαίνει και υποστηριζόμενο μαθαίνει να περπατά. Είδα κι αγόρασα ακόμα τρία προγράμματα του Βασιλικού Θεάτρου, 1948-49. "Ο Κουρεύς της Σεβίλλης", του λαμπρότερου γαλλικού πνεύματος (Μπομαρσέ), όπως έλεγε, θυμάμαι, ο Καρλάιλ, την "Καινούργια ζωή" του Μπόγρη και τον "Βολπόνε" του Μπεν Τζόνσον. Συγκινητικά νεανικές φωτογραφίες της Λαμπέτη, του Χορν (ερμηνεύει τον Φίγκαρο), του Νέζερ (Μπάρτολο), του Ανδρέα Φιλιππίδη (Κόμης Αλμαβίβα). Σε προσεχή ανάρτηση θα δείξω αυτά τα παλιά προγράμματα, τους πρωταγωνιστές και κυρίως τις διαφημίσεις, που ζωντανεύουν το σκηνικό της παλιάς ζωής και των χρηστικών αξιών της. Τώρα, απ' το κρεββάτι της Κυριακής, δεν γίνεται.

Δημόσια Τηλεόραση, τώρα

Mia νεαρή δημοσιογράφος στη Δημόσια Τηλεόραση προσπαθεί να καταλάβει γιατί τα ποσοστά της Χ.Α. δεν μειώνονται, παρά το γεγονός ότι ξέρουμε πλέον το χαρακτήρα της. Συνομιλεί με ένα σοβαρό πρόσωπο, δεν πρόσεξα ποιον, ούτε έμεινα να παρακολουθήσω. Είναι συναρπαστική η αθωότητα των μέσων (και της μέσης νοημοσύνης) για τις συμπεριφορές. Αμφότερα θεωρούν το "κακό" μια ηθική κατηγορία ξένη, είδος εκτροπής, στον ανθρώπινο χαρακτήρα.

Συχνά, θα μας έλεγαν οι ειδικοί, το κακό είναι, αντίθετα, ο θρίαμβός μας, τα διαπιστευτήρια της ζωής στην ύπαρξη, που ζητά επιβεβαίωση, τη χωρίς όρους συνομιλία της τον κόσμο. Μετά τη σύλληψη της συμμορίας (δεκαετία του '90;) που δολοφονούσε ηλικιωμένους έχοντας εξασφαλίσει διαθήκες και δωρεές, έγινε μια μεγάλη δημοσκόπηση για το τρομερό γεγονός. Θυμάμαι τον συγγραφέα Αλέξανδρο Κοτζιά να αρθρογραφεί και να συζητά με έξαψη για τα τεράστια ποσοστά που κατέγραψε η άποψη "Καλά τους έκαναν". Έκπληκτος και φοβισμένος, ζύγιζε τον εθνικό μας αμοραλισμό, μολονότι συγγραφέας, εξοικειωμένος δηλαδή με τα ανεντόπιστα σκοτάδια αυτού που λέμε ψυχή. "Τι μέλλον μπορεί να έχει αυτός ο τόπος;" μου έλεγε και μου ξανάλεγε, ξέροντας μάλλον την απάντηση.

O Υπουργός των Ναυτικών

Σήμερα είναι 12 Οκτωβρίου. Οι πηγές λένε ότι είναι η μέρα της εξώσεως του Όθωνα. Το βασιλικό ζεύγος με τον ατμοδρόμωνα "Αμαλία" είχε επισκεφθεί τον Αργολικό, θα έφταναν στο Γύθειο και την Καλαμάτα, αλλά πριν από δύο εικοσιτετράωρα εκδηλώθηκε το κίνημα του στρατού εναντίον του. Ο μέγας Δεληγιώργης έγραψε το ψήφισμα που άρχιζε με την ιστορικής σημασίας δήλωση: "Τα δεινά της πατρίδος έπαυσαν". Μια τεράστια διαδήλωση με επικεφαλής τους αρχηγούς του κινήματος υπό τους ήχους τυμπάνων έφτασαν στην πλατεία που μέχρι τη μέρα εκείνη είχε το όνομα του Όθωνα και εφεξής θα ονομάζεται Ομόνοια, από τον όρκο που έδωσαν τα πλήθη, έχοντας λίγο πριν θρυμματίσει τις μαρμάρινες πλάκες δρόμων και κτηρίων, τα τζάμια και τα φανάρια των πλατειών.

Το χρονικό διαβάζεται με ενδιαφέρον, είναι άλλωστε δικά μας πράγματα, που θάλεγε κι ο Καβάφης. Ο Όθων πληροφορείται στο πλοίο τι έχει συμβεί. Απ' ό,τι θυμάμαι είναι το 12ο κίνημα στη διάρκεια της βασιλείας του. Δεν δέχεται προτάσεις που του γίνονται και αποφασίζει, στη Σαλαμίνα, να μπεί μετά από διαβουλεύσεις στο αγγλικό πλοίο "Σκύλλα" και να κατευθυνθεί μέσω της Κέρκυρας στη Βενετία.

Δεν έχουν σπουδαία σημασία οι επέτειοι. Προέχει το προσκήνιο και οι "αφηγηματικές αρετές" των γεγονότων. Με αφορά, θέλω να πώ, το ενδιαφέρον που κινεί η εικόνα, οι πρωταγωνιστές και κομπάρσοι με τις αναγνωρίσιμες συμπεριφορές, η συλλογική ζωή που επαναλαμβάνεται αλλά με απρόβλεπτα σενάρια, το ανεξέλικτο και πάντα νέο παιχνίδι. Και για να είμαι ειλικρινής, να ποιο απόλυτα "σύγχρονο" περιστατικό με κέρδισε από τα γεγονότα της παλιάς ημέρας:

Ο υπουργός των Ναυτικών Καλλιφρονάς μπήκε στην "Αφρόεσσα" και κατευθύνθηκε προς τη Σαλαμίνα όπου βρίσκονταν οι βασιλείς. "Εις το κατάστρωμα εδημιουργήθη το αδιαχώρητον, ένας έξαλλος όχλος αγανακτισμένων εισώρμησε, δημιουργώντας κίνδυνον ανατροπής του πλοίου. Στις τρεις το απόγευμα πλησίασαν το "Αμαλία" (το είχε εγκαταλείψει ήδη ο Όθων). Οι συνοδοί του υπουργού το κατέκλυσαν. Το πλήθος δεν έπαψε να αποδοκιμάζει, να κραυγάζει και να υβρίζει. Ο υπουργός των Ναυτικών είχε πέσει ανάσκελα στο κατάστρωμα, είχε βγάλει τα τσαρούχια του και εμούτζωνε τον Όθωνα με τα χέρια και με τα πόδια".

12 Οκτωβρίου 1862.

Ξαναδιαβάζουμε τον Καβάφη, ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ Νο 193-194