ΤΑ ΑΞΙΑΝΑΓΝΩΣΤΑ

Στο τεύχος, για το οποίο μιλήσαμε λίγο πριν, υπήρχε, είδαμε, και αυτό το κείμενο. Η ιδιαίτερη αναφορά γίνεται, διότι κάπου διαβάσαμε ότι αυτός ο εσωτερικός μονόλογος ανεβαίνει αυτές τις μέρες ως παράσταση σε ένα θέατρο της Αθήνας.

ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, Νο 157-158. Τομ Πόικερτ: "Ο Αrtaud, θυμάται τον Hitler και το cafe Roman".

ΑΕΙΘΑΛΗ

Με κάποιο τρόπο είχαμε υποτιμήσει αυτό το αφιέρωμα (Αύγουστος 2007), που ήταν ένα είδος αυστηρής επιλογής κειμένων από παλιότερα, εξαντλημένα τεύχη του ΔΕΝΤΡΟΥ. 

Το ξαναείδαμε μετά από 5 χρόνια. Τα κείμενα είναι αυτά που θα λέγαμε κλασικά, από εκείνα που γίνονται αυστηρό μέτρο για το επίπεδο του τι οφείλεις να βρίσκεις και να προτείνεις προς ανάγνωση. 

Είχαμε, βέβαια, το πλεονέκτημα της επιλογής από μια ανθολόγηση δεκαετιών, που είχε ήδη προηγηθεί. Με χαρά συναντούμε σήμερα 228 σελίδες ανθεκτικές στην επαναπροσέγγιση και την πρόκληση της νέας αναγνώσεως.

Η ΕΙΚΟΝΑ

Η φόρμα στοιχίζει ακριβά, λέει ο ποιητής. Απαιτεί μόχθο, εύστροφες στρατηγικές, ζήλο σε μια πίστη που μοιάζει θρησκευτική και είναι ο καρπός της αναμέτρησης με αυτό που πρέπει να εμφανιστεί. Η φόρμα: το απόλυτα νέο, σαν πίστη και σαν όπλο που αντιστέκεται στη στασιμότητα. 

Αυτή η μικρή ρίζα πέρασε με τόσο ευρηματικό τρόπο στις εισόδους της ζάντας (ένα εγκαταλειμμένο αυτοκίνητο στα Ιλίσια), φτιάχνοντας δρόμο για την ίδια αλλά και μια καινούργια εικόνα στον κόσμο.

Ανυπόγραφο

Αγελάδα. Ανυπόγραφο κάρβουνο.

Ρείθρο

Ιερά Οδός. Πλημμυρισμένο ρείθρο. Κυριακή, 27.1.13.

Δύση

Η σελήνη δύει αριστερά από τον Λυκαβηττό. 6.12 π.μ., Σάββατο 26.1.

                                    

Ο σοφός

Βροχή, βροχή. Ωρα να πάμε δίπλα στο πορτατίφ και να ξαναδούμε ένα παλιό βιβλίο, που τις σελίδες του έχουμε υπογραμμίσει πριν από πολλά χρόνια με προσοχή. Όπως, ας πούμε, τον ανατρεπτικό διάλογο του Αλέξανδρου με τον Διογένη, όταν ο πρώτος κακολογεί τον δάσκαλό του, Αριστοτέλη:

"Σοφός; Μα αυτός ήταν ο ελεεινότερος από τους κόλακές μου. Εγώ μόνο ξέρω τι μου ζητούσε, τι παραγγελίες μου έδινε και πώς εκμεταλλευόταν την αγάπη μου για τα γράμματα. Με κολάκευε άλλοτε για την ομορφιά μου, ότι δήθεν ήταν κι αυτή μέρος του αγαθού, άλλοτε για τις πράξεις μου και τα πλούτη μου. Φυσικά θεωρούσε και τον πλούτο αγαθό, για να παίρνει βέβαια κι αυτός χωρίς ντροπή το μερίδιό του.. Τσαρλατάνος και παμπόνηρος, Διογένη μου. [...]

Λουκιανού "Νεκρικοί Διάλογοι", μτφ. Παν. Μουλλάς

Η νεροποντή

Ο Δημήτρης Χ. μάς γράφει από το Βερολίνο για το -12 κι εμείς του απαντάμε με τη δική μας εικόνα, την αιφνίδια και σφοδρή νεροποντή που έχει κρύψει τον ορίζοντα (ο Λυκαβηττός μόλις διακρίνεται), κάνοντας αδιάβατους τους δρόμους.

Ως ποιητής

Ο Ρενάρ, για τον οποίο η ανάρτηση που προηγήθηκε, έζησε ως ενήλικας στην επαρχία. Δήλωνε ότι γνώριζε χωρικούς που ζούσαν με τον ίδιο τρόπο εδώ και αιώνες. "Ο χωρικός είναι το μόνο ανθρώπινο είδος που δεν συμπαθεί και δεν κοιτάζει ποτέ την ύπαιθρο". Το 1904 εκλέχτηκε δήμαρχος του Σιτρί. Οι πολιτικές του πεποιθήσεις ήταν σοσιαλιστικές. Υποστήριζε τον Ντρέιφους και ήταν αντικληρικός. Έγραψε: "Ως δήμαρχος είμαι υπεύθυνος για τη συντήρηση των επαρχιακών δρόμων. Ως ποιητής, θα προτιμούσα να τους βλέπω παραμελημένους".

Μυθιστόρημα και σινεμά

Ο Τάσος Γουδέλης μιλάει στις φοιτήτριες της Αγγλικής Φιλολογίας, με θέμα το Μυθιστόρημα και το Σινεμά. Υποστηρίζει τη μικρή φόρμα του διηγήματος με πάθος, και κάποιος, όχι φοιτητής, που παρακολουθεί προσεκτικά, ζητά το λόγο και του λέει. Ο Γάλλος συγγραφέας Ρενάρ, το 1898, έγραψε ότι "Για όλα τα λογοτεχνικά έργα μπορεί να υποστηριχθέι ότι είναι υπερβολικά εκτενή". Αυτό το σχόλιό του εμφανίστηκε στην τετρακοσιοστή σελίδα του "Ημερολογίου" του, ενός έργου χιλίων εκατό σελίδων, που θα περιείχε άλλες πεντακόσιες, αν η χήρα του δεν είχε κάψει το μέρος που δεν ήθελε να δουν οι ξένοι άνθρωποι.

Συνθήματα

Συνθήματα γραμμένα στον τοίχο και στη σκόνη παροπλισμένης βιτρίνας. Κολωνάκι, 22.1.2013

ΗΧΩ

Το ξέρουμε, θα πει κανείς, οι αιώνες αντιγράφουν αλλήλους, οι συγγραφείς το ίδιο, ίσως περισσότερο. ;Αυτό δεν λέει στον πρώτο κιόλας αφορισμό του ο Λα Ροσφουκό; "Όλα έχουν ειπωθεί και ερχόμαστε δυστυχώς πολύ αργά".

Να λοιπόν η κοινή προσέγγιση (από μνήμης) από τέσσερα διαφορετικά πρόσωπα. ;Αν δεν το ξέρουν αυτοί που κάνουν τη μεταφορά της διάθεσης σε πράγμα (κείμενο, εικόνα, o altra cosa), ποιος το ξέρει καλύτερα; 

Βρήκα μπροστά μου έναν στίχο του Μ ι κ ε λ ά ν τ ζ ε λ ο και θυμήθηκα περιπτώσεις που ακούστηκε, ταυτόσημα σχεδόν, αργότερα: "...μα οι ουρανοί περιφρονούν κάθε αρετή, βάζοντάς την στον κόσμο". 

Ν. Κ α ζ α ν τ ζ ά κ η ς: "Κάθε στοχασμός που κατεβαίνει 

στο δρόμο γίνεται σαν γυναίκα δημόσια". 

Μ ε ρ λ ό Π ο ν τ ί: "Το πρόβλημα υπάρχει απ' τη στιγμή που οι ιδέες είναι αναγκασμένες να μεταφραστούν σε πράξη". 

Α ν ώ ν υ μ ο ς: "...το ποίημα, που πάντοτε λέει 'ξέρετε, δεν είμαι εκείνο που είχαν φανταστεί', αλλά έτσι μόνο μπορούσα να το πω ή μόνο έτσι λέγεται".

Οι προοπτικές

Βόμβα στο Αthens Mall, σήμερα το πρωί. Τι μαγειρεύεται; Τι επίκειται; Ποίες οι προοπτικές για τη χώρα;

Πιατοθήκη, 19.1.2013

Ακαδημία 19.1.2013

19.1.2013

19.1.2013 Οδός Μιχαλακοπούλου, 1.10μμ

Το λουτρό

Από την τακτική δεκαπενθήμερη συνεργασία μου στο ΕΘΝΟΣ. Σάββατο 19.1.2013.

Η τελευταία σεκάνς της ταινίας «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο» (γνωστή με λεπτομέρειες από τις άπειρες επαναλήψεις στην τηλεόραση) μάς απευθύνεται από την εποχή της με ένα φινάλε που μπορούμε σήμερα να το θεωρήσουμε σημειολογικά δηλωτικό. Οι φτωχοί λατερνατζήδες (Αυλωνίτης, Φωτόπουλος) ευνοούνται από την τύχη. Βρίσκουν τη χαμένη κόρη (Καρέζη) ενός βιομηχάνου (Τσαγανέας) κι αυτός τους ανταμείβει με γενναιόδωρα εύρετρα. Το γεγονός πανηγυρίζεται παράφορα από μέρος τους, με ένα «λουτρό» που πραγματοποιούν στο ταπεινό τους δωμάτιο: πανευτυχείς για την αιφνίδια αλλαγή της ζωής τους, «λούζονται» με μια βροχή από κέρματα, χορεύοντας, αποχαιρετώντας τη στέρηση και το δύσκολο παρελθόν τους.

Να κρατήσουμε, λοιπόν, αυτήν τη σκηνή, τον ενθουσιασμό για το πέρασμα από την ανέχεια στην επάρκεια. Έτος παραγωγής του φιλμ το 1955. Λίγο πριν αρχίσουν οι μεταβολές που μεταμορφώνουν το περιβάλλον και τη νεοελληνική κοινωνία. Αν δούμε αυτήν την εικόνα ως ακούσια αλληγορία, η κινηματογραφική σεκάνς γίνεται αξιοσημείωτη. Μοιάζει να υπαινίσσεται το τέλος μίας εποχής, όταν συγχρόνως με τους ήρωες θα μετασχηματιστεί ένα τεράστιο κοινωνικό στρώμα. Κι αυτό το τελευταίο, είτε με το μεταπρατικό του πνεύμα, είτε από δημόσιες θέσεις (κάποτε και αργόσχολο), θα αρχίσει τα προσεχή χρόνια να διευρύνεται, αποκτώντας δύναμη, αυτοπεποίθηση και επιρροή. Αντί για τη σύγχρονη αστική ανάπτυξη (θεσμοί, δηλαδή, και περιβάλλον), γύρω του θα χτιστεί ο ασυνάρτητος και κακόγουστος ευδαιμονισμός μας, κυρίαρχο πνεύμα και ιδεολογία των τελευταίων δεκαετιών.

Πριν από μισό αιώνα, στα στούντιο της Φίνος, ο Αλέκος Σακελλάριος (με μουσική του Χατζιδάκι) κατέγραψε το happy end μιας ιστορίας εύθυμων και ταπεινών ανθρώπων. Τώρα, όμως, ανακαλούμε κάπως κριτικά εκείνο το ενθουσιώδες τέλος, είμαστε πιο επιφυλακτικοί για το «λουτρό» που αλλάζει τη μοίρα των δύο βιοπαλαιστών. Σοφότεροι, μπορούμε να διαβάσουμε, σαν προφήτες από το μέλλον, την αλλαγή και όσα τη συνόδεψαν. Να «προβλέψουμε» τις εξελίξεις και τις μεταλλάξεις, γνωρίζοντας ότι, δύο δεκαετίες μετά, όλα θα είναι διαφορετικά. Ότι από πρόσωπα της ανάγκης, πολύ γρήγορα, θα γίνουμε μια μεθυσμένη πομπή και θα πορευτούμε (σε αλληλοεπιβεβαίωση με όλες τις εξουσίες) φρενήρεις με τα σπάταλα προνόμια και τα αγαθά μας. Έτσι και τόσο, που αν κάποτε, χρόνια μετά το «λουτρό», μας πουν ότι αυτό που ξέραμε έχει τελειώσει, δεν θα εκδηλώσουμε αυτοκριτική διάθεση αλλά μόνον οργή, που ο δανεικός κόσμος και η παρασιτική μας ευημερία δεν κατάφεραν να ζήσουν περισσότερο.

Κώστας Μαυρουδής

Vitality

Vitality (φωτ. 18.1.13)

8η Ιανουαρίου

Ωραία μικρά νέφη, ακίνητα πάνω απ' τον Λυκαβηττό. 5.14 μμ. Εικόνα για τους εκτός Αθηνών φίλους.

Και ο ήλιος πάνω απ' την Αίγινα, αυλαία της 8ης Ιανουαρίου.

Και τώρα;

Messa di gloria

Εξ' ίσου μεγαλειώδες με αυτό που ακούω είναι η φράση ενθουσιασμού που ένας ιερέας είπε στον συνθέτη, συγκινημένος από την ακρόαση του έργου: "Ροσίνι, αν χτυπήσεις την πόρτα του παραδείσου, θα ρθει να σου ανοίξει ο ίδιος ο Άγιος Πέτρος". 

Τζοακίνο Ροσίνι": "Messa di gloria".

ΜΙΑ ΦΡΑΣΗ

Αν ο χρόνος δεν επαρκεί για τα πρακτικά της ημέρας, η ενασχόληση με το δίκτυο για την προβολή "στοχασμών" είναι καταστροφική. Δαπάνησα τουλάχιστον μια ώρα στην αταξία των βιβλίων μου για να βρώ από ποιο έργο του Τσέχοφ προέρχεται μια φράση. Τελικά δεν το βρήκα. Ήταν πιθανότατα από έναν διάλογο μεταξύ του Βερσίνιν και του..."Δεν θυμάμαι", συνομιλητή του στις "Τρεις Αδελφές". Κάποιος απ' τους δύο έλεγε πως τα πράγματα θα μείνουν ίδια, ακόμα κι αν περάσουν χιλιάδες χρόνια, τα πουλιά θα πετούν, κι εγώ δεν ξέρω τι άλλο, αλλά νόημα στα πράγματα δεν θα υπάρξει. Η Μάσα (μια απ' τις τρεις) τους ακούει και γελά αφελώς, χαρακτήρας ανύποπτος στον κοριτσίστικο κόσμο της, και τελικά οι δύο σοβαροί συζητητές καταλήγουν στην ύπαρξη ή όχι νοήματος στον κόσμο. "Νόημα;", λέει ο Βερσίνιν δείχνοντας το παράθυρο, "να, χιονίζει, τι νόημα βρίσκεις σ' αυτό;"

Αυτή τη φράση θυμήθηκα, κακήν κακώς, βλέποντας το χιόνι απ' το δικό μου παράθυρο. Κάποιος, του θεάτρου πιθανόν, θα με παραπέμψει στο εδάφιο ή θα με διορθώσει. Κάποιος μύστης του google θα την ανακαλύψει αμέσως.Το ζήτημα είναι όμως ότι, νιώθοντας κανείς το εορταστικό αίσθημα και τον αιφνιδιασμό από την πρωινή, σπάνια εικόνα, ούτε τον Τσέχοφ οφείλει να ψάχνει, ούτε να τρέχει στην οθόνη για τις ανακοινώσεις του. Υπάρχει το χιόνι καθαυτό, τα γάντια σου, ο σκούφος: η άμεση, η αδιαμεσολάβητη σχέση με ό,τι συμβαίνει. Η λογοτεχνία (και βέβαια, πολύ διαφορετικά, το χρονοβόρο μέσο που μας δικτυώνει) βοηθά κυρίως όποιον πιστεύει ότι είναι επαρκής μόνον (ή περισσότερο) εκεί που αφηγείται ή του αφηγούνται τα πράγματα, παρά αν εμπλακεί άμεσα σ' αυτά. Η κλίση στη γραφή και την ανάγνωση, άλλωστε, εξηγείται από την αίσθηση ότι είμαστε ασφαλέστεροι με τον πλασματικό κόσμο παρά μ' αυτόν που προτείνει η ζωή. Κι ακόμα, απ' την πεποίθηση ότι ο "μύθος" μάς παραδίδεται πιο εύκολα ή, στην πιο ακραία περίπτωση, μας πείθει ότι έχει μεγαλύτερη σημασία (ως περισσότερο γοητευτικός, ευφάνταστος και ποικίλος), απ' αυτήν.

Λαγός, γομολάστιχα και πολυθρόνα

Λαγός, γομολάστιχα και πολυθρόνα. 8.1.2013.

Η μανία

Paul Nouge, from "La Subversion des Images", 1929-30

Ακόμα κι αν απαρνηθείς μια πίστη, θρησκευτική ή πολιτική, διατηρείς την ισχυρογνωμοσύνη και τη μισαλλοδοξία που σε οδήγησε να την υιοθετήσεις. Είσαι ακόμη μανιώδης. Αλλά η μανία σου είναι στραμμένη ενάντια στην πίστη που απαρνήθηκες. Ο φανατισμός που είναι μέσα στο πετσί σου παραμένει, ανεξάρτητα από τις δοξασίες που πρεσβεύεις ή απορρίπτεις. Το βάθος σου παραμένει ίδιο και δε θα καταφέρεις να το αλλάξεις απλώς αλλάζοντας γνώμη. - Emil Cioran

Μεσημβρινή φροντίδα

Μεσημβρινή φροντίδα Μπαγκλαντεσιανού κουρέα. Ο Φίγκαρο από την Ντάκα συστεγάζεται στην οδό Εριπίδου με άλλους τέσσερις συναδέλφους. Κόβει απόδειξη, απολυμαίνει σχολαστικά τα εργαλεία του, σου κολλάει μια αλεξίτριχη ταινία στο λαιμό, και στο τέλος έδειξε να εκτιμά την πρωτοβουλία μου για τη φωτογραφική μνημείωση του γεγονότος. Και εις άλλα...

Ο κακόγουστος σουρεαλισμός του κλασικού μπαλέτου

Μπορεί να δυσαρεστήσω το εκλεκτό κοινό του μπαλέτου και της αίγλης του, αλλά η φράση που παραθέτω ανήκει στον Φάουστο Μελότι, σπουδαίο Ιταλό γλύπτη του Μοντερνισμού, συγγραφέα εύστροφων επιγραμμάτων (αφορισμών), αλλά και ποιήσεως. Στη συνάντηση (εκτός των άλλων) με ένα βιβλίο του πριν από 25 χρόνια οφείλω την ιδέα να ανακατέψω είδη γραφής που έμεναν απαθή σε νυσταγμένες σελίδες και να προκύψουν "Οι κουρτίνες του Γκαριμπάλντι" (εκδ. Νεφέλη, 2000).

"Ο κακόγουστος σουρεαλισμός του κλασικού μπαλέτου: γάμος, έρωτας, θάνατος, όλα αυτά συμβαίνουν με το ένα πόδι στον αέρα".

Η αντανάκλαση

Στο παράθυρο αντανακλάται το φως της κουζίνας. Πώς ήταν ακριβώς, και από πού, εκείνος ο στίχος του Σεφέρη, που άρεσε τόσο, τη δεκαετία του '70, στον αείμνηστο Ν.Λ., ο οποίος μας τον έλεγε διαρκώς; 

Τον θύμισε η εικόνα, που διαφορετικό στόχο είχε, αλλού κοίταζε, και άλλο της βγήκε: "Πάμε στο σπίτι μας ν' ανάψουμε το φως/ βαρέθηκα το δειλινό".