Ελληνες λογοτέχνες στα ισπανικά Κώστας Μαυρουδής και Στρατής Τσίρκας μεταφράζονται στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Το Βήμα

Ισπανοί σπουδαστές της ελληνικής γλώσσας, νεοελληνιστές και μεταφραστές θα βρεθούν σε λίγες μέρες στο Διεθνές Κέντρο Συγγραφέων και Μεταφραστών στη Ρόδο, για να συμμετάσχουν στο Ζ΄ Θερινό Εργαστήριο Λογοτεχνικής Μετάφρασης που διοργανώνει ο Νεοελληνικός Τομέας του Τμήματος Μετάφρασης και Διερμηνείας του Πανεπιστημίου της Μάλαγα, με την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Το εργαστήριο θα διεξαχθεί από τις 23 Αυγούστου ως τις 2 Σεπτεμβρίου και θα είναι αφιερωμένο στο βιβλίο «Οι κουρτίνες του Γκαριμπάλντι» (Νεφέλη, 2000) του Κώστα Μαυρουδή.

«Οι φοιτητές έχουν ήδη διαβάσει το βιβλίο και έχουν έτοιμη μια πρώτη μετάφραση τμημάτων του έργου την οποία θα συζητήσουμε και θα επεξεργαστούμε σε δεκαέξι ομαδικές συναντήσεις κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου, και με τη βοήθεια του συγγραφέα», είπε στο «Βήμα» ο νεοελληνιστής Βιθέντε Φερνάντεζ Γκονζάλεθ, συντονιστής του προγράμματος.

Τις «Κουρτίνες του Γκαριμπάλντι» του Τήνιου ποιητή και πεζογράφου, βραβευμένου με το εφετινό βραβείο ποίησης του περιοδικού «Διαβάζω», συνθέτουν αναμνήσεις, εντυπώσεις και σκέψεις καταγραμμένες με τη μορφή σημειώσεων - άλλοτε αφηγηματικών, άλλοτε στο ύφος των αφορισμών και άλλοτε με τρόπους που συγγενεύουν με την ποιητική γλώσσα. Το κείμενο προσφέρει ποικιλία γραφής στην οποία οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο θα ασκηθούν, ενώ ο συγγραφέας θα παρουσιάσει το έργο του στους φοιτητές, θα συζητήσει μαζί τους και θα λύσει μεταφραστικά προβλήματα και απορίες τους.

Τέσσερις φοιτητές συμμετέχουν στο εργαστήριο εφέτος. «Πρόκειται για το έβδομο κατά σειρά εργαστήριο μετάφρασης που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, με την υποστήριξη ελληνικών φορέων, όπως το ΕΚΕΒΙ και το ΕΚΕΜΕΛ, μέσα σε μία δεκαετία», μας πληροφορεί ο κ. Φερνάντεζ Γκονζάλεθ. Στο εργαστήριο έχουν φιλοξενηθεί και μεταφραστεί στο παρελθόν ο Θανάσης Βαλτινός, η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ο Δημήτρης Καλοκύρης, ο Μισέλ Φάις, ο Θωμάς Σκάσσης και άλλοι.

«Σκοπός του εργαστηρίου είναι η εκπαίδευση μεταφραστών από τα ελληνικά και μπορώ να πω ότι σε αυτή τη δεκαετία προέκυψαν τρεις-τέσσερις αξιόλογοι μεταφραστές που ασχολούνται πλέον επαγγελματικά με τη μετάφραση της ελληνικής λογοτεχνίας στα ισπανικά».

To Τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας του Πανεπιστημίου της Μάλαγα ιδρύθηκε το 1991. Ο Νεοελληνικός Τομέας συστάθηκε έναν χρόνο αργότερα. Η ελληνική είναι μία από τις έξι γλώσσες που προσφέρει το τμήμα (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά και αραβικά είναι οι άλλες πέντε). Οι εγγραφές στα εισαγωγικά μαθήματα ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού φτάνουν και τους 25 φοιτητές κατ' έτος, προσελκύοντας και φοιτητές από άλλα τμήματα. Σημαντικός αριθμός, αν τον λογαριάσουμε με διεθνή δεδομένα, ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια της ειδίκευσης μειώνεται περίπου στους πέντε φοιτητές σε προπτυχιακό επίπεδο και στους δύο σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

«Τους ελκύει η ελληνική γλώσσα γιατί είναι διαφορετική, δεν είναι γλώσσα εξουσίας, δεν είναι γλώσσα πρακτική, είναι γλώσσα που τη συνδέουν με τις τέχνες και τη λογοτεχνία», εξηγεί ο κ. Φερνάντεζ Γκονζάλεθ. Γι' αυτό ίσως και οι φοιτητές που παρακολουθούν μαθήματα έχουν ένα «καλλιτεχνικό προφίλ», χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. «Πιο προβληματισμένοι, με περισσότερες ανησυχίες, πολιτικές ευαισθησίες και καλλιτεχνικό χαρακτήρα, βλέπουν την ελληνική ως μια γλώσσα "μικρή και περιθωριακή" την οποία αγαπούν και γρήγορα γίνονται φανατικοί ομιλητές και αναγνώστες της».

Τι μεταφράζεται

Από το 2000 και μετά οι τίτλοι νεοελληνικής λογοτεχνίας που μεταφράζονται στα ισπανικά κάθε χρόνο φτάνουν τους 20. «Λίγες μεταφράσεις» τις χαρακτηρίζει ο κ.Φερνάντεζ Γκονζάλεθ - παρ' όλα αυτά ο αριθμός ταυτίζεται ή υπερβαίνει τον αριθμό των μεταφρασμένων ελληνικών βιβλίων στη Γαλλία στην τελευταία διετία, σημειώνουμε εμείς.

Τι μεταφράζεται; «Το καλό σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι την τελευταία δεκαπενταετία μεταφράζονται κείμενα όλων των ειδών και όχι μόνο ποίηση, όπως στη δεκαετία του 1980»σχολιάζει ο κ. Φερνάντεζ Γκονζάλεθ, και θυμάται τον Καβάφη -τη μεγαλύτερη μορφή των νεοελληνικών γραμμάτων στην Ισπανία- που είχε τα πρωτεία των μεταφράσεων τη δεκαετία του 1980 ακολουθούμενος από τον Σεφέρη, τον Ελύτη και τον Ρίτσο. Και βέβαια μέσα στις πολλές μεταφράσεις ποίησης σταθερή αξία είναι το έτερο ευπώλητο Κ της μεταφρασμένης ελληνικής λογοτεχνίας, ο Καζαντζάκης, ο οποίος «από τη δεκαετία του '60, όταν πρωτομεταφράστηκαν τα έργα του, αποτελεί, με διακυμάνσεις στις πωλήσεις, αδιάλειπτη παρουσία στην αγορά του ελληνικού βιβλίου στην Ισπανία».

Οι θετικές εξελίξεις για την προβολή της νεοελληνικής λογοτεχνίας στην Ισπανία είναι αφενός η διαφοροποιημένη παρουσία της με τη μετάφραση ποικιλίας ειδών, αλλά και η κυκλοφορία των έργων αυτών από εκδοτικούς οίκους με μεγάλη εμβέλεια.

Ο Απόστολος Δοξιάδης με το «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ» και το «Logicomix» και ο Πέτρος Μάρκαρης, του οποίου τα βιβλία κυκλοφορούν όλα στα ισπανικά, είναι σήμερα οι δημοφιλέστεροι συγγραφείς μας στην ιβηρική χώρα.

Η τριλογία του Τσίρκα στα ισπανικά

Οι «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα αναμένεται να κυκλοφορήσουν σε λίγους μήνες στην Ισπανία σε συλλογική μετάφραση που εκπονήθηκε από τους νεοελληνιστές-μεταφραστές του Πανεπιστημίου της Μάλαγα με συντονίστρια την καθηγήτρια Ιωάννα Νικολαΐδου. Πρόκειται για εκδοτικό γεγονός κατ' αρχήν με μείζον μεταφραστικό ενδιαφέρον. Οι μεταφραστές απέδωσαν ο καθένας μια διαφορετική αφηγηματική φωνή και συνέθεσαν τις μεταφραστικές ψηφίδες τους σε ένα αφηγηματικό μωσαϊκό ακολουθώντας την πολυφωνία του πρωτοτύπου.

Εξαιρετική όμως είναι και η εκδοτική σημασία του έργου: συμπεριλαμβάνεται στη σειρά κλασικής παγκόσμιας λογοτεχνίας των εκδόσεων Cátedra, από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους στην Ισπανία. Ο Τσίρκας είναι ο πρώτος νεοέλληνας συγγραφέας που εντάσσεται στη σειρά, τη «σπονδυλική στήλη» της παγκόσμιας λογοτεχνίας που κυκλοφορεί στην Ισπανία.