Μια πρώιμη καλαισθησία

Tο "Σύνδρομο Σταντάλ" είναι ιατρικός όρος. Αφορά ορισμένα συμπτώματα που προκαλεί η "υπερβολή" του αισθητικού βλέμματος, ο θαυμασμός, συγκεκριμένα, σε έργα της μεγάλης τέχνης. Λιποθυμικές κρίσεις, κυρίως, αίσθημα απώλειας του προσανατολισμού, κ.ά. Συμβαίνει όπως λένε, σε πρόσωπα που προέρχονται από χώρες με πενιχρή αισθητική παράδοση, όταν αυτά βρεθούν μπροστά σε περιβάλλον υψηλού κάλλους, σε αρχιτεκτονικούς θησαυρούς που ερεθίζουν, γοητεύουν και αιφνιδιάζουν. Ονομάζεται έτσι, γιατί η πρώτη αναφορά του συμπτώματος είναι η περίπτωση του Γάλλου συγγραφέα Σταντάλ ("Το κόκκινο και το μαύρο", "Το μοναστήρι της Πάρμας"). Μέσα στον περίφημο ναό του Αγίου Πνεύματος, στη Φλωρεντία (ένα είδος ιταλικού Πανθέου, με τάφους διαπρεπών ανδρών) ένιωσε ισχυρό αίσθημα ιλίγγου. Θυμήθηκα σήμερα το "Σύνδρομο Σταντάλ", διαβάζοντας ένα κείμενο του Ristoro d' Arezzo, συγγραφέα του 12ου αιώνα. Άρχισα να σκέπτομαι πως η αισθητική στάση, το εκλεπτυσμένο βλέμμα και οι "κλινικές" αντιδράσεις, δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο των μετά τον Μεσαίωνα χρόνων. Γνωρίζουμε τη μεγάλη καλαισθητική συγκίνηση (και τις εκδηλώσεις) των Ρωμαίων στρατιωτών όταν βρέθηκαν μπροστά στα κορινθιακά αγγεία. Σήμερα, λοιπόν, για να έρθω στην αφορμή του σημειώματος, διάβαζα για τη συμπεριφορά ανθρώπων του 12ου αιώνα όταν είδαν ορισμένα ρωμαϊκά αγγεία. Προέρχονταν από την περιοχή του Αρέτσο, γνωστή για την ερυθρόμορφη κεραμική στους ρωμαϊκούς χρόνους. "...μισή γαβάθα, πάνω στην οποία απεικονίζονταν σε ανάγλυφο παραστάσεις τόσο εκλεπτυσμένες, που οι γνώστες όταν τις έβλεπαν άρχιζαν να φωνάζουν με δυνατές κραυγές, έχαναν το ύφος τους ή έμεναν σαν ηλίθιοι". Πρώτα δείγματα αισθητισμού, μπορούμε να πούμε, με την υπερβολή που αργότερα θα γίνει πόζα και εκζήτηση, αν δεν τη δούμε συνολικότερα ως καλλιτεχνικό ρεύμα. Αυτό που αντιμετώπισε την εμπειρία και την καθημερινότητα εν πνεύματι τέχνης.