Διαβάζω για δύο ταξίδια του Σταντάλ στην Ιταλία, (1800) όπως έχουν αποδοθεί στο «Αίσθημα Ιλίγγου» από τον Γερμανό συγγραφέα W.G Sebald (1944-2001). Έφυγε κι αυτός από ένα τραγικό τροχαίο, όπως ο Καμί. Ανάμεσα στα ζητήματα που απασχολούν τον πενηντάχρονο Σταντάλ είναι αυτά της μνήμης, όταν στις σημειώσεις του προσπαθεί να ανασύρει από το παρελθόν γεγονότα. Για μερικά, βλέπει ότι δυσκολεύεται, ενώ άλλα αποδίδονται με ασυνήθιστη σαφήνεια. Κάποτε αμφιβάλλει ακόμα και για πράγματα που έχει ο ίδιος σημειώσει (σε μια ναπολεόντεια εκστρατεία στη βόρεια Ιταλία) διότι, μας λέει, «τα πράγματα είναι πάντα διαφορετικά». Δοκίμασε όμως μια βαθιά απογοήτευση βρίσκοντας κάποτε μια γκραβούρα της πόλης Ivrea, «και αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι η εικόνα της δικής του ανάμνησης απ' την πόλη δεν ήταν παρά η απεικόνισή της σ' αυτή τη γκραβούρα που είδε». Γι αυτό, συμβουλεύει, δεν πρέπει να αγοράζουμε γκραβούρες με ωραίες εικόνες που βλέπουμε στα ταξίδια. Σύντομα η γκραβούρα καταλαμβάνει ολόκληρο το χώρο της ανάμνησης. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι την καταστρέφει.
Αποσπώ αυτές τις σκέψεις από το συγκεκριμένο βιβλίο, διότι μου φαίνεται ότι συνομιλούν, κατά κάποιο τρόπο, με το βιαστικό σχόλιό μου για την 21η Απριλίου. Πόση ακρίβεια διαθέτουν τα πράγματα που έχω συγκρατήσει από εκείνη τη μέρα; Η εντύπωσή μου γι' αυτά είναι η εικόνα τους; Οπωσδήποτε όχι. Μεταφέρω κάτι που έχει φτιαχτεί από την ανεξιχνίαστη ζύμωση δεκαετιών. Καταλαβαίνω πολύ καλά αυτή την επεξεργασία. Είναι προσωπική και πολύτιμη. Ανεξάρτητα απ' την ακρίβειά της, την αλήθεια της, ή μάλλον ακριβώς εξαιτίας της. Με το παράδειγμα της γκραβούρας, ο Σταντάλ μάς λέει ότι είναι απείρως σημαντικότερη από την πραγματική εικόνα. Μου αρέσει η σκέψη κι ας μην συμφωνώ απολύτως. Θεωρώ ότι χωρίς τις φωτογραφίες μας από τους τόπους που είδαμε, και κυρίως τις λεπτομέρειές τους, θα είχαμε μόνο μια θαμπή και ανεξέλεγκτη εντύπωση. Αυτήν που όλοι οι κάποιας ηλικίας ξέρουμε, και κάνει τον παλιό κόσμο, τους τόπους και τα πρόσωπά του, να μοιάζουν πιο πολύ με διάθεση. Θα ήταν τελεσίδικα χαμένα χιλιάδες πολύτιμα πράγματα που συναντήσαμε και θα έμενε ακατάγραπτος πολύς χρόνος χωρίς τη μαρτυρία τους. Τώρα που βάζω μια τάξη στα παλιά φιλμ και ξαναβρίσκω μέρες και κινήσεις που σχεδόν αγνοώ, αξιολογώ θετικά την αιχμαλωσία του αντικειμενικού από την εικόνα. Την χρειαζόμαστε, όπως χρειαζόμαστε την αυθαίρετη εντύπωση που φτιάχνει τον ανύπαρκτο ή τον παραμορφωμένο και ελάχιστα πιστό κόσμο τού παρελθόντος μας.
W.G. Sebald, «Αίσθημα ιλίγγου». εκδ, Αγρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου