Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016

Ουμπέρτο Έκο, 1932-2016


Στο τεύχος του ΔΕΝΤΡΟΥ που θα κυκλοφορήσει, ελπίζουμε, την επόμενη εβδομάδα, υπάρχει ένα κείμενο του Έκο. Συμπεριλαμβάνεται στις αφιερωματικές σελίδες για τον Ίταλο Καλβίνο. Αποσπώ.

"[...] Μεταξύ της δεκαετίας του 1940 και του '50, οι νεαροί διανοούμενοι, καθολικοί ή κομουνιστές, καταδιώκονταν απ' την υποχρέωση να αποτελούν, όπως λέγαμε τότε, οργανικά μέλη της ιδεολογικής τους ομάδας. Πράγματι, ήταν εύκολο να διαπιστώσει κανείς τον εκβιασμό αυτής της γενικής πρόσκλησης στα όπλα και στο χρέος για στράτευση, που σήμαινε ότι έπρεπε να χρησιμοποιήσεις την πνευματική σου δύναμη στη μάχη κατά των ιδεολογικών εχθρών. Μόνο δύο φωνές υψώθηκαν εναντίον της συγκεκριμένης αντίληψης για το ρόλο των διανοουμένων. Η πρώτη, τη δεκαετία του '40 , ανήκε στον Έλιο Βιτορίνι, με τον οποίο ο Καλβίνο είχε συνεργαστεί στα νιάτα του, αλλά και αργότερα στην έκδοση του περιοδικού "Il Menabo", που καθόρισε την πορεία της ιταλικής λογοτεχνίας τη δεκαετία του '60. 

Το 1947 ο Βιτορίνι δήλωσε ότι σκοπός των διανοουμένων δεν ήταν να σαλπίσουν την επανάσταση, μ' άλλα λόγια δεν έπρεπε να γίνουν εκπρόσωποι Τύπου της πολιτικής τους ομάδας, αλλά αντίθετα να καλλιεργήσουν κριτική συνείδηση. Ο Βιτορίνι την εποχή εκείνη ανήκε στο κομουνιστικό κόμμα και εξέδιδε το "Il Politecnico", ένα περιοδικό βραχύβιο και αρκετά ανεξάρτητο. Λογικό ήταν να θεωρηθεί προδότης του προλεταριάτου. Το περιοδικό του εξέπνευσε και η έκκλησή του για πολύ καιρό έμεινε χωρίς ανταπόκριση.[...]"
*
Θυμάμαι τις συνεντεύξεις του Εκο στην τηλεόραση. Είχε ενδιαφέρον να παρακολουθεί κανείς τις απαντήσεις του ιταλού συγγραφέα και για έναν επιπλέον λόγο. Την ταχύτητα της σκέψης του και την τεράστια μνήμη. Θύμιζε, χωρίς υπερβολή, υπολογιστή με την πληρότητα και την ταχύτητα.
*
Υπήρξα ακροατής δυο συνεντεύξεών του στην ελληνική τηλεόραση, όταν, τη δεκαετία του '90 νομίζω, επισκέφτηκε την Αθήνα. Μίλησαν μαζί του δύο πρόσωπα. Πρώτος ο Τέρενς Κουίκ. Μου είχε κάνει εντύπωση η άνεση του δημοσιογράφου και σκέφτηκα, θυμάμαι, ότι η "αθωότητα" για τις αξίες και τις κλίμακες σε κάνει ικανό να σταθείς απέναντι σε οποιοδήποτε μέγεθος. Η δεύτερη συνέντευξη ήταν με τον Βασίλη Βασιλικό. Εποχή πυρετού στη χώρα με την έξαρση του Μακεδονικού, και ο έλληνας συγγραφέας τον ρώτησε πώς αισθάνεται που κατάγεται από μια πόλη η οποία λέγεται Αλεσάντρια (Alessandria του Πιεμόντε). Με συγκατάβαση, απ' την οποία δεν έλειπε ένας μόλις διακρινόμενος σαρκασμός, ο Έκο του είπε πως το όνομα της πόλης οφείλεται στον Πάπα Αλέξανδρο κι όχι στον Μακεδόνα στρατηλάτη. Θυμάμαι πως (στο εσωστρεφές πνεύμα της ερωτήσεως), είχε για τη συνέχεια δυο τρία ενδιαφέροντα παραδείγματα μεγάλων διανοητών, που, καθώς ανήκαν συγχρόνως σε διαφορετικούς εθνικούς πολιτισμούς, δεν ξέρουμε, και ούτε έχει σημασία, πού θα τους εντάξουμε.


Δεν υπάρχουν σχόλια: