Τετάρτη 28 Απριλίου 2010

Λόγος για το αφιέρωμα στον Κ. Γ.Καρυωτάκη [και άλλα]


Το κείμενο που ακολουθεί είναι το editorial από το προσεχές αφιέρωμα του «Δ» στον Κ. Καρυωτάκη. Θα κυκλοφορήσει τον Μάιο.


Tο μόνο θετικό στοιχείο της οικονομικής κρίσης και της απαξίωσης της Ελλάδος από τη λοιπή Ευρώπη αποτελεί το γεγονός ότι συνειδητοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό, ίσως για πρώτη φορά με τόση ένταση, η κοινωνική μας παθογένεια. Δεν είχε αρθρωθεί ποτέ άλλοτε μεταπολεμικά ένας τόσο αυτοκριτικός (;) λόγος για την υπαιτιότητα της νοοτροπίας, του ήθους και των συνηθειών ενός τόπου, ο οποίος από την απελευθέρωση και μετά είναι συνεργός σε κάθε είδους λαθροχειρία και δόλια συμπεριφορά απέναντι στον άλλον. Αν και ακούστηκαν πολλές φωνές διαμαρτυρίας (μεταξύ των οποίων, δυστυχώς, και μελών της Εταιρείας Συγγραφέων) εναντίον των αιτιάσεων των γερμανικών μέσων, και άλλων, όσον αφορά την ευθύνη μας για τη δακτυλουργική εγχώρια και εξωτερική οικονομική μας πολιτική, σε κάποιο σημείο έγινε αντιληπτή η δικαιολογημένη δυσανεξία των ξένων, οι οποίοι πάντοτε έφεραν το βάρος της στήριξης αυτής της ανυπόληπτης χώρας.
*
Ως γνωστόν, το δράμα συνήθως καταλήγει σε παρωδία. Αυτές οι αντίθετες καταστάσεις, η συνάντηση των οποίων μεταξύ τους, κάποτε, περιγράφει σαρκαστικά ίσως το κυριότερο παιχνίδι της Ιστορίας μέσα στο χρόνο, στην Ελλάδα συστήνονται πολύ πρωτότυπα: είναι εξαρχής ταυτισμένες. Ομοούσιες. Γιατί δεν μπορεί κανείς να μην εντοπίσει το φαινόμενο αυτό μέσα από την αντιφατική, κοινωνική μας συμπεριφορά, σε ένα σκηνικό όπου οι ήρωες είναι θύτες και θύματα ταυτοχρόνως. Χαρακτηριστικό πεδίο εκτύλιξης του συγκεκριμένου «έργου»: η οικολογία. Για του λόγου το αληθές: συχνές κινητοποιήσεις κατοίκων διαφόρων περιοχών για τη μόλυνση του περιβάλλοντος, για την επιβάρυνση του οποίου συνυπεύθυνοι είναι οι ίδιοι με τα αυθαίρετα, την παράνομη κυκλοφορία ακατάλληλων οχημάτων, τους εμπρησμούς δασών, τις καταπατήσεις, τη ρύπανση κ.λπ.
*
Μπορεί η εικόνα η οποία παρομοιάζει με την ποίηση με ανάπτυξη στίλβοντος ποδηλάτου να χρωματίζει αυτή την τέχνη με εντυπωσιακή εξωστρέφεια, αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να την εκλάβει κανείς ως αφορμή μιας, άνευ ορίων, «ποιητικής κατανάλωσης». Το γεγονός ότι η ποίηση είναι περιθωριοποιημένη στην εποχή μας επιτονίζει τη μονήρη φύση και τον ασκητικό της χαρακτήρα. Οι ποιητικοί αγώνες σε άλλες, μακρινές περιόδους, λειτουργούσαν διαφορετικά. Το καθημερινό, με άλλα αιτήματα, επέτρεπε στην ποιητική γλώσσα και αρμονίες. Να είναι, σε κάποιο βαθμό, αν όχι κανόνας ζωής, τουλάχιστον ελκυστική ουτοπία.
Σήμερα φλερτάρει με το ευτράπελο κάθε προσπάθεια να διαχειριστούμε με όρους managment την υπόθεση της ποιήσεως στην αγορά, ταυτίζοντάς την με οποιοδήποτε αναλώσιμο προϊόν. Παρ’ όλ’ αυτά, κάποιες πρωτοβουλίες, (των οποίων οι εμπνευστές θυμίζουν με την κινητικότητά τους τον πάλαι ποτέ θεατρικό επιχειρηματία Θεόδωρο Κρίτα, ειδικευμένο στις μετακλήσεις καλλιτεχνών) φτιάχνουν τη χαρωπή εικόνα προσκοπικών εκδηλώσεων. Η προτροπή «Διάβασε κι εσύ ένα ποίημα, δεν είναι δύσκολο» αποκαλύπτει πρωτοβάθμιες αντιλήψεις ή πανηγυρικές διαθέσεις.
Η καταιγίδα των παρουσιάσεων, με διάφορες, όπως πάντα, αφορμές ζωντανεύει τα πατάρια των μπαρ, τα καφενεία, τα βιβλιοπωλεία. Το Γκάζι και του Ψυρρή γίνονται σχολεία λυρικής παιδείας. Πρόκειται, όπως καταλαβαίνει ο σοβαρός αναγνώστης, για έναν ανοικονόμητο πλεονασμό. Ο αναχωρητικός λόγος της ποιήσεως (και η «αγοραφοβία» της), στοιχείο που θα μπορούσε να προάγει ποιότητες, υποβιβάζεται σε ένα κλίμα αναψυχής. Η μόνη δικαιολογία είναι η σεσημασμένη «αθωότητα» των οργανωτών και η αγαθή προαίρεση των μετεχόντων.


Στα αφιερώματα που κάνει το «Δ» στις σημαντικές φωνές της νεοελληνικής γραμματείας το πορτρέτο του Κώστα Καρυωτάκη διεκδικεί, ασφαλώς, μία από τις πρώτες θέσεις.
Η καλλιτεχνική και ιδιωτική παρουσία του δημιουργού των Νηπενθών που έδωσε πλείστες όσες λαβές για συζητήσεις και, κυρίως, αμφισβητήσεις στο χώρο της κριτικής, συνεχίζει ακόμα να προκαλεί αμείωτο ενδιαφέρον. Λανθάνει μέσα στο χρόνο η αντίληψη ότι η δραματική συνάντηση της χειρονο­μίας του αυτοκτόνου της Πρέβεζας με την πεισιθάνατη ποίησή του, που γέννησε τον παραφιλολογικό μύθο του ιδανικού αυτόχειρα, παραμένει μια οιονεί δυσκολία στην ψύχραιμη προσέγγιση του φαινομένου «Καρυωτάκης».
Τα δημιουργικά βλέμματα, όμως, εκείνων που επιδοκιμάζουν την ποίηση του Καρυωτάκη και τη συνδέουν με τα συμφραζόμενά της, αποφορτίζοντάς την δηλαδή από το συγκινησιακό, παραλογοτεχνικό της χαρακτήρα, εδώ και πολλές δεκαετίες πληθαίνουν. Παρόμοιες προσεγγίσεις επιζητήσαμε, με την πρόθεση να συνεισφέρουν τα σχετικά κείμενα (ένας συνδυασμός νέων και παλαιών αναγνώσεων), σε μια επανεκτίμηση ενός έργου που κατόρθωσε να συνομιλήσει άνετα με το χρόνο.
Η προσφορά της καρυωτακικής ποιήσεως μπορεί να συνοψισθεί σχηματικά στο γεγονός που έχει ο βηματισμός και το βάρος του λόγου. Ο μινιμαλισμός της γλώσσας και γενικά οι, εκ πρώτης όψεως, εκφραστικές της «ευκολίες», ένας πρώιμος αντίλογος στην παλαμική μεγαλοστομία της εποχής, αλλά και στη χαμηλόφωνη νεοσυμβολιστική παραγωγή του Μεσοπολέμου, έχουν αποδειχθεί ανθεκτικά διαπιστευτήρια μιας «διαταραγμένης», ποιητικά, φωνής. Γιατί μπορεί ένα είδος προκλητικής ειρωνείας, με βάση τον αντισυμβατικό, «πρόχειρο», στίχο να κυριαρχεί στην καρυωτακική πρόταση, όμως οι αναπνευστικοί ρυθμοί και η αίσθηση του δραματικού, που κρύβει και η πιο γελοία απόχρωση του γίγνεσθαι, δίνουν στο σύνολο αυτής της ποιητικής βαρυσήμαντη διάσταση.
Ο Καρυωτάκης, με άλλα λόγια, παραμένει ένας πρόδρομος, που πέτυχε να σαρκάσει εύστοχα το παραδοσιακό ύφος, υιοθετώντας με γνώση μια ελεγχόμενη αποδιοργάνωση των γνωστών στην εποχή του πρακτικών. Σε αυτό συνέβαλε η εξομολογητική, αυτοσατιρική του διάθεση, αλλά και η γενικότερα απαξιωτική στάση του απέναντι στην ψευδαίσθηση για τη σωτήρια αποστολή της Τέχνης. Έτσι, μορφή και περιεχόμενο αρμονικά ταυτισμένα (όπως συμβαίνει στις ευτυχείς περιπτώσεις) πρότειναν ένα έργο γνήσια υπαρξιακό μέσα στον κλαυσίγελω.

13 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

O κόσμος χάνεται κι εσείς στο εντιτόριαλ χολοσκάτε αν οι ποιητές (σοβαροί ή ψώνια)βαδίζουν νυχθημερόν στην πασαρέλα των απαγγελιών. Αν έχετε χρόνο, μέχρι να εκδοθεί το προσεχές σας τεύχος προτείνω να ασχοληθείτε με την κατάρευση του μύθου της νεοελληνικής ευημερίας. Στο εντιτόριαλ εννοώ. Ζούμε τις πιο χαρακτηριστικές μέρες πριν φτάσει στο τραπέζι ο λογαριασμός. Θυμάστε στα νιάτα μας, εκείνο το διάστημα που μεσολαβούσε ανάμεσα στην τελευταία σόδα και στο μακρυνάρι που έγραφε τη λυπητερή; Αυτό το σημείο είμαστε τώρα. Μολαταύτα, ίσως σε κάτι, όπως γράφετε και σεις μας οφελήσει. Να καταλαγιάσει το θράσος των νεόπλουτων με δανικά.

Θυμωμένος, αλλά ψύχραιμος

Ανώνυμος είπε...

"Θυμωμένος", "ψύχραιμος",όπως υπογράφετε, αλλά και λίγο ανορθογραφούλης, κ Ανώνυμε.
Πάντως ένας άλλος Ανώνυμος
σας λέει ότι μάλλον ορθώς κρίνετε τα πράγματα.

Αναγνώστης

Ανώνυμος είπε...

Είναι εξαιρετικό το σχόλιο με τις απαγγελίες της ποίησης.Μην ακούτε τον "Θυμωμένο αλλά ψύχραιμο". Όπου βρεθούμε πια, κατάλογοι της μετριότητας (αλλά και σοβαρότεροιεκπρόσωποι σαλατοειδώς), αναγγέλλουν ότι το βράδυ διαβάζουν. Μια σπατάλη χρόνου, ανώριμος ναρκισισμός, η αίσθηση ότι απέναντι σε ένα κοινό που ακούει αποκτά αιφνιδίως ο παρουσιαζόμενος το φωτοστέφανο του αστέρα. Δανείζεται κάτι από τη λάμψη που δεν έχει μόνος του με το μολύβι. Θυμάμαι ένα παλιό σας κείμενο, δημοσιευμένο στη "Ζωή με εχθρούς", εκεί που οι ποιητές πάνε στην επαρχία να διαβάσουν και μπερδεύονται στο αεροδρόμιο με την ομάδα του "Παναθηναικού" που ταξιδεύει.Κάποιος τους παίρνει για παράγοντες και τους εγκαρδιώνει: "Παίξτε με τσαμπουκά". Τουλάχιστον να μη χάσουμε το χαμόγελο.
Να είστε καλά και να μην φοβάστε το "πολιτικό" κόστος.

Δημήτρης. Μωρ.

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ Δημήτρη Μωρ.(αλήθεια, μήπως ήσουν στον Σταυράκο το '91;), κι εγώ πιστεύω ότι τα εντιτόριαλ του κάθε περιοδικού πρέπει να αγγίζουν ποικίλα θέματα επικαιρότητας και κυρίως βέβαια του δικού τους χώρου.Δεν εννοούσα ότι όλοι σώνει και καλά πρέπει να ασχοληθούμε αποκλειστικά με το ΔΝΤ και την τραγική μας πτώχευση. Αλλά τα γεγονότα γύρω έχουν ισχυρό αντίκτυπο, οι ποιητές, (κρατικοδίαιτοι αρκετοί)έχουν το χαβά τους και όχι την καλύτερη αντίληψη για το τι συμβαίνει. Αυτό εννοούσα. Μια αναγνώριση των προτεραιοτήτων γύρω μας.
φιλικά

Θυμωμένος αλλά ψύχραιμος

Ανώνυμος είπε...

Nomizo oti fotografizetai o "sesimasmenos athoos" tou piitikou aktivismou. Mborei omos na eimai aplos kahipoptos.

N.L.

Ανώνυμος είπε...

κ. Μαυρουδή, κοφτερό στο σαρκασμό του το μέρος του εντιτόριαλ που αφορά τις απαγγελίες. Η πρακτική αυτή, που είχε κάποιο νόημα στα νιάτα μας, κατάντησε κινητοποίηση μιας ομάδας που βαυκαλίζεται με την αυτοαναφορά. Δηλαδή, αυτοί που γράφουν ακούνε και αυτοί που ακούνε γράφουν. Ο μικρός κύκλος κλείνειεκεί. Σοβαρά πράματα οπως καταλαβαίνουμε. Αν υπολογίσετε και τους διαγωνισμούς και τις "Εκλογές" των αναγνωστών για τα καλύτερα βιβλία, η δημοκρατία και η αγορά "παίζει παιχνίδι", έχει θέλω να πω το λόγο μ' αυτόν τον επιπόλαιο τρόπο. Όμως με την ποίηση, γενικά, δεν είναι απογοητευτικά τα πράγματα. Διαβάζω, σε περιοδικά κυρίως, ευπρόσωπες συνεργασίες. Εσείς δεν δώσατε βάρος στην ελληνική ποίηση τον τελευταίο καιρό από τις σελίδες σας. Γιατί άραγε; ;Eχετε άλλη άποψη;
φιλικά

Γ. Κρητικός

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα. Ωραία ιδέα η προδημοσίευση του editorial. Μπορείτε να δίνετε και άλλα, αφού αργείτε τόσο. Αναρωτιόμουν όμως τι νόημα έχουν οι επισημάνσεις για τον πυρετό των ποιητικών απαγγελιών. Ακριβείς βέβαια, αλλά παραβιάζουν ορθάνοιχτες πόρτες. Αφού οι ποιητές, σοβαροί ή όχι, λαχταρούν τη στιγμή της δημόσιας εμφάνισης, που πάντα είναι σαν να επιβεβαιώνει τη γραπτή ταυτότητα. Δεν τους παρασύρει κανείς. Κοινό και στιχοποιοί έχουν την ίδια δίψα για το live. Οι διοργανωτές βρίσκουν έναν ρόλο.Καμιά φορά τελευταία χάνεται το μέτρο. Kαι βέβαια να δω, όταν βγάλεις το δικό σου αν δεν θα σε εμφανίσουν "μετά φανών" για τις επικοινωνιακές ανάγκες.

Μι.Πα.

Costas Mavroudis είπε...

Mιχάλη, θα έλεγα το φαινόμενο κρίση φιλότεχνου ζήλου. Η σύντομη ανάλυση στο σχόλιό σου ορθή. Όσο για το δικό μου, και το τι θα ακολουθήσει ας καταφέρω να το τελειώσω. Πάντως μοχθώ.

Κ.Μαυρουδής

Ανώνυμος είπε...

Επί των προηγουμένων:

" [...]Φτάνει. Μ' αυτά δεν γράφονται τα ποιήματα. Μην επιμένεις. Άλλον αέρα θέλουν για ν' αρέσουν, άλλη μετουσίωση. Το παραρίξαμε στη θεματογραφία.

Μανόλης Αναγνωστάκης

Ανώνυμος είπε...

πολλές φορές η πείνα μας καλύπτειτην ασχήμια.
Τερατώδεις πόλεις, έρημα χωριά, διάσπαρτες πληγές αυθαιρέτων
Όχι άλλη αλλοίωση στο ανάγλυφο του τόπου μας!
Όχι άλλο μπετόν στα βουνά των θεών,
στις πλαγιές των θυμαριών,
στις παραλίες του Ομήρου!

Ανώνυμος είπε...

Επί του προηγουμένου:

Για ποιες "παραλίες του Ομήρου" συζητάς με αυτόν το στόμφο "Ανώνυμε"; Πού ζεις; Μήπως είσαι ένας Όμηρος των παραλιών;

ομηρος παραλιών είπε...

Μέχρι και πριν λίγα χρόνια ήμουν όμηρος ιδεοληψιών.ευτυχώς ποτέ δεν είχα δεσμούς με θρησκείες, αν και όλες οι ιδεολογίες σε τελική ανάλυση - ως ψευδείς συνειδήσεις -θρησκείες είναι
Τώρα ναι, πασχίζω να γίνω όμηρος των παραλιών. Και μακάρι να το καταφέρω γιατί η μοναδική μοίρα που αποδέχομαι είναι η θάλασσα.
Όσο αφορά τον στόμφο ζητώ συγγνώμη. Δεν είχα τέτοια πρόθεση

Ανώνυμος είπε...

Τελικά δεν κυκλοφορήσατε τον Μάιο. Ίσως κυκλοφορήσετε τον Ιούνιο. Όλα αυτά όμως θα ακούγοναι επίκαιρα. Το μελαγχολικό είναι ότι δεν παύουν να ακούγονται πάντα επίκαιρα (ειδικά η επίπόλαιη σχέση με την ποίηση,ο διακοσμητικός της ρόλος, τα θεάματα, αυτό που λένε ανοήτως "πολιτισμός". Καισε 30 χρόνια πάλι θα υπάρχουν οι οργανωτές παραστάσεων κάθε είδους, ο φιλότεχνος ζήλος, όπως λέτε.