Κείμενα

Τα δύο κείμενα που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο μου Η ζωή με εχθρούς που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι από τις εκδόσεις Μελάνι. Τα κείμενα αυτά, όπως και πολλά του εν λόγω βιβλίου, είχαν γραφεί για τις σχολιογραφικές σελίδες του Δέντρου στο τέλος της δεκαετίας του 1980


Οι Ρώσοι καταφθάνουν


ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΩΣΟΙ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ», διαβαζω –βραδυ ΣΤΟ κρεβάτι του Ξενία της Δράμας– άρθρο βορειοελλαδικής εφημερίδας. Ο αρθρογράφος σχολιάζει προτάσεις επίσημου κρατικού εντύπου της Σοβιετικής Ενώσεως, που ζητά την άμεση υποστήριξη της ρωσικής μονής του Αγίου Παντελεήμονος του Άθω. Η βοήθεια πρέπει να συνίσταται σε υλικά, σε αποστολή μοναχών και οικονομικούς πόρους.

Γιατί ασχολείται ο Έλληνας αρθρογράφος με το εν λόγω θέμα; Φοβάται ότι το σοβιετικό κράτος συμμετέχει στο «θρησκευτικό παιχνίδι του Αγίου. Όρους, που απώτερο στόχο έχει την ενίσχυση της ρωσικής εκκλησίας, και κατά συνέπεια την αύξηση επιρροής της Σοβιετικής Ενώσεως στην περιοχή». Παραθέτει, λοιπόν, επιχειρήματα προκειμένου να ενημερώσει για τη χαλαρή, ιστορικά, σχέση της μεγάλης χώρας με τον Άθω, τονίζοντας ότι οι Ρώσοι μοναχοί, εντελώς πρόσφατα, και συγκεκριμένα μόνον κατά τον 18ο αιώνα, εμφανίστηκαν εκεί και «δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση με άλλους Σλάβους, Δαλματούς, Σέρβους ή ακόμη με τους Σέρβους βασιλείς, που μόνασαν σ’ αυτόν το χώρο».

Περί το τέλος του, το κείμενο μας επιφυλάσσει και ορισμένα ερωτήματα ιστορικού χαρακτήρα: «Υπήρξε, άραγε, ο Αρσένιος Σουχάνωφ ο πρώτος Ρώσος μοναχός του Άθω; Ο Βονίτσκι, ο αποκαλούμενος “σοφός”, ήταν όντως μια πνευματική προσωπικότητα ή εξέφραζε το πνεύμα του τσαρικού ιμπεριαλισμού;».


Με άγνοια της ιστορικής περιόδου, και κυρίως χωρίς περιέργεια για τα ιδεώδη παντός είδους θρησκευτικής ασκήσεως, μόνον δύο αναφορές με πρωταγωνιστές πρόσωπα εκ Ρωσίας ανακαλώ από παλαιές αναγνώσεις: Η πρώτη, όταν, το 1905, κάποιος μοναχός Θεοδόσιος απήγαγε την Τατιανή Νικήτα, Ρωσίδα από την Κωνσταντινούπολη, την έντυσε άνδρα, της εξασφάλισε διαβατήριο και από κοινού παραβίασαν το άβατον του Όρους!

Η δεύτερη, με ενδιαφέρον βοτανολογικό, αναφέρεται στο ιερό, λεγόμενο, άνθος του Άθω, το οποίο, «ωχροκύανον και με μεταφυσικήν ευωδίαν», ανεζητείτο μανιωδώς από τους Ρώσους ευλαβείς. Στο περιθώριο της λατρευτικής τους δράσης το συνέλεγαν, για να το εμπορευθούν στη συνέχεια, εξασφαλίζοντας υψηλότατο τίμημα στη ρωσική αγορά. Οι εποχές, βέβαια, –για να επανακάμψουμε στο θέμα– παρέρχονται. Ο μπολσεβικισμός, που διέκοψε βίαια το γιγαντιαίο ρεύμα του μοναχισμού προς τον Άθω, σήμερα, με τα πολύ σωφρονέστερα εγγόνια του, φαίνεται ότι φροντίζει να ευνοείται η αναβίωση εκείνου του πνεύματος. Εγώ –αφελώς ίσως– αυτό μόνον αντιλαμβάνομαι, ενώ παράλληλα νομίζω ότι πολύ λίγα πρόσωπα μπορεί πλέον να κινητοποιεί η φιλολογία του είδους και, ευτυχώς, ακόμη λιγότερα να θορυβεί. Μόνον οι εξουσίες, ένθεν κακείθεν –ειδικά στις ημιευρωπαϊκές εκδοχές τους–, δείχνουν να ενδιαφέρονται για τη συντήρηση αυτού του λόγου, και έκπληκτος βλέπει κανείς πως όλοι οι χώροι προσφέρονται και τροφοδοτούν την εγγενή καχυποψία τους. Έτσι, μια ζωή υποταγμένη σε κανόνες σκληρούς, στην ταπείνωση και στη στέρηση, μπορεί να είναι απλώς πρόσχημα. Τα ερημητήρια των πιο αδιάλλακτων ησυχαστών μπορεί να μην είναι αυτά που είναι, αλλά ενδέχεται να αποτελούν έδαφος, όπου μαίνεται ο αμείλικτος μυστικός πόλεμος μεταξύ των κρατών!

*

Είναι αργά πια. Μου πέφτει η εφημερίδα απ’ τα χέρια και η νύστα μού βαραίνει τα μάτια. Υπό την επιρροή –ως φαίνεται– του αναγνώσματος, εισέρχομαι στη σήραγγα ενός ονείρου, με προφανή τα στοιχεία της λόγιας ατμόσφαιρας:

Ο Αδαμάντιος Κοραής είναι εν ζωή. Από κάποιους κύκλους πιέζεται για διάφορα –αδιευκρίνιστα στο όνειρο– εθνικής φύσεως ζητήματα. Έτσι, αντί της Ορθόδοξης Κατηχήσεως του πάλαι ποτέ μητροπολίτου Μόσχας Πλάτωνος, που έξοχα μετέφρασε, αλλάζει δραστηριότητες. Αντιλαμβάνεται ως απειλή το από βορρά ξανθό γένος, που έχει προσχωρήσει σε μιαν –παρά φύση– συμμαχία με την αυτοκρατορία των Οθωμανών. Η λογική των πολιτικών ισορροπιών στην Ευρώπη του 19ου αιώνα, αλλά και της πρόσφατης Ιστορίας μας, ανατρέπεται άρδην, καθώς τώρα το επαναστατικό κίνημα κινδυνεύει από τους φίλους του. Έτσι, γράφει πυρετωδώς και μας αφήνει γοητευτικά κείμενα πολιτικής μυθοπλασίας: θρίλερ εποχής με δαιμόνιους πράκτορες, σκοτεινούς Ρώσους ηγουμένους και μηχανορράφους μοναχούς. Πρόκειται (έτσι φαίνεται στο όνειρο), για την αρχή μιας παραδόσεως που δεν διαθέτει η νεοελληνική Γραμματεία. Μ’ άλλα λόγια, γράφεται το πρώτο μας θρίλερ, και μάλιστα σε άψογο ιδίωμα καθαρευούσης. Διδάσκεται σήμερα στα σχολεία μας αντί του Παπατρέχα, υπερβολικού για τη λογιοσύνη του ιερωμένου και άκρως υπερτιμηθέντος, στη Γραμματολογία μας, κειμένου.


Των γερόντων

ΤΟΝ ΘΥΜΑΜΑΙ, ΠΕΡΙ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ ’50, ΝΑ τυλίγει το πωλούμενο εμπόρευμά του (ήταν παντοπώλης) με εφημερίδες. Το κατάστημά του, μένοντας στους κατιό­ντες, άλλαξε χρήση. Άλλο αντικείμενο εμπορίας τώρα. Στις υπόγειες αποθήκες, όμως, έμειναν οι εφημερίδες εκείνης της εποχής. Άχρηστες και με τις δύο έννοιες: Ανωφελείς και μη δίδουσες χρησμόν. «Όλα τα χορηγηθέντα μυοκτόνα» μου λέει ο νυν κτήτωρ, «αποδείχθηκαν ανήμπορα. Πρέπει να απαλλαγώ απ’ τον όγκο αυτών των εφημερίδων».

Γνώριζε, όμως, την αξία τους. Επιθυμούσε την πώλησή τους. Αμφιγνώμων, ανάμεσα στο να τις ξεφορτωθεί και να τις πουλήσει.

Μόνον τρία φύλλα τού απέσπασα. Στην πρώτη μου κιόλας ανάγνωση, δύο ειδήσεις, δίπλα δίπλα καταχωρημένες. Τώρα, στον σύγχρονο Τύπο, δεν θα είχαν κανένα ενδιαφέρον για δημοσίευση· άλλα κινούν τα πλήθη, πλέον. Πρόκειται για αλγεινά πάθη γερόντων, μοιραίες καταρρεύσεις.

Ιανουάριος, λοιπόν, του 1957, όταν ο ρυθμός της ζωής επέτρεπε την ακρόαση ιστορημάτων, χωρίς τις αιχμές της επικαιρικής πρόκλησης. Παραθέτω:

Απέθανεν εκ πείνης

Η ανακάλυψις ολίγων δεσμίδων σκονισμένων χαρτιών υπό τα σανίδια του δαπέδου της σοφίτας εις το κτίριον μιας επαρχιακής Τραπέζης, επεβεβαίωσεν ότι ο Όλιβερ Χηβσάιδ, ο οποίος προ 34 ετών απέθανεν εκ πείνης σχεδόν, εις ηλικίαν 75 ετών, υπήρξεν εις εκ των λαμπροτέρων επιστημόνων του κόσμου.



Μη δυνηθείς να δημοσιεύση τας μελέτας του, λόγω ελλείψεως χρημάτων, ο Χηβσάιδ απεσύρθη από πάσαν επαφήν με τον έξω κόσμον και κατά τα δύο τελευταία έτη της ζωής του διετρέφετο αποκλειστικώς με συμπεπυκνωμένον γάλα και μπισκότα, τα οποία του ηγόραζεν εις γείτων του αστυνομικός. Τα παιδιά εχλεύαζαν και ελιθοβόλουν τον γενειοφόρον και ρακένδυτον γέροντα, οσάκις ενεφανίζετο εις τον δρόμον – τον γέροντα εις τον οποίον ο κόσμος οφείλει σήμερον την δυνατότητα να κάμνη τηλεφωνήματα εις μεγάλας αποστάσεις και ο οποίος συνέβαλε σημαντικώς εις την ανακάλυψιν της ατομικής ενεργείας.

Εκ των πολλών ανακαλύψεων του Χηβσάιδ, μόνον μία είναι σήμερον γνωστή με το όνομά του. Είχεν ανακαλύψει ότι εις υψος πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων από της επιφανείας της γης, υπάρχει στρώμα της ατμοσφαίρας, φορτισμένον δι’ ηλεκτρισμού, επ’ αυτού δε “προσκρούουν” και αντανακλώνται τα ραδιοφωνικά κύματα. Δια του τρόπου τούτου καθίστανται δύναται αι μακράς αποστάσεως τηλεπικοινωνίαι. Το ηλεκτρικώς φορτισμένον στρώμα είναι γνωστόν εις την Επιστήμην ως “Στρώμα Χηβσάιδ”.

Σημειωτέον ακόμη, ότι προ ολίγων ημερών ο 59ετής κ. Ερρίκος Τζίζεφς, ειδικός του τμήματος μελετών των Βρεταννικών Ταχυδρομείων, απεπεράτωσε την ανάλυσιν του αρχείου Χηβσάιδ και εδήλωσεν:

– Αναμφιβόλως, ο Χηβσάιδ υπήρξεν εις εκ των μεγαλυτέρων επιστημόνων του κόσμου!...

Ο κ. Τζόζεφς είπεν επίσης, ότι εν τη εξηγήσει ωρισμένων φαινομένων της βαρύτητας, ο Χηβσάιδ προηγήθη κατά 10 έτη του Αϊνστάιν. Την παρελθούσαν εβδομάδα εις εκ των υπολογισμών του, αξιοποιηθείς τη βοηθεία ηλεκτρονικού εγκεφάλου, εχρησιμοποιήθη εις την μελέτην εγκαταστάσεως ενός υπερατλαντικού τηλεγραφικού καλωδίου.

Ο πρωτοπαλαιστής

Εις μίαν τρώγλην των παρυφών της Λαχώρης ένας γέρων 60 ετών, χωρίς μίαν άσπρην τρίχα εις το κεφάλι του, ζη αθλίως τας τελευταίας ημέρας του εν μέσω τροπαίων της παλαιάς δόξης του.Πρόκειται περί του Μιάν Μοχάμμαδ, ο ο οποίος προ 46 ετών ήτο πασίγνωστος υπό το όνομα Γκάμα, ως ο παγκόσμιος πρωταθλητής της ελευθέρας πάλης.

Τω 1910, είχαν συγκεντρωθή εις το Λονδίνον εκ των πέντε ηπείρων όλοι οι διάσημοι παλαισταί, δια να μετάσχουν του πρωταθλήματος Τζών Μπούλλ. Ο νεαρός τότε Ινδός προσήλθε να ζυγισθή εις το “Στάδιον του Λονδίνου”. Ήτο υψηλός και μυώδης, αλλά και συγχρόνως τόσον αδύνατος, ώστε οι κριταί τον διέγραψαν εκ του καταλόγου των υποψηφίων δια το πρωτάθλημα.

Ο Γκάμα, όμως, προσείλκυσε την προσοχήν του διευθυντού ενός καμπαρέ, ο οποίος του προσέφερε την σκηνήν του, ίνα αντιμετωπίση τους αντιπάλους της εκλογής του. Και ο Γκάμα, προκαλέσας Ιάπωνας, Αμερικανούς και πάσης άλλης εθνικότητος παλαιστάς, κατέρριπτε τον ένα μετά τον άλλον εντός χρονικού διαστήματος μη υπερβαίνοντος κατά μέσον όρον τα 5 λεπτά της ώρας.

Κατόπιν τούτου, ο Γκάμα έγινε δεκτός εις τους επισήμους αγώνας και μετ’ ολίγας ημέρας απήρχετο εις την χώραν του, αποκομίζων τον τίτλον του παγκοσμίου πρωτοπαλαιστού βαρέων βαρών.

Εν τω μεταξύ, εις τας Ινδίας η πάλη εθεωρείτο ακόμη το άθλη­μα των βασιλέων και ο Γκάμα, ενώ δεν έπαυε να αγωνί­ζεται εις τον στίβον και να κατατροπώνη κάθε αντίπαλον, διωρίσθη καθηγητής του βαθύπλουτου μαχαραγιά της Πατιάλας.

Έτσι ημπορούσε και αυτός να διάγη βίον... μαχαραγιά· ετρέφετο τρώγοντας ειδικόν “γιαχνί”, παρασκευαζόμενον καθ’ εκάστην, εκ τριών κιλών βοείου κρέατος, τριών λίτρων γάλακτος και μιας... ολόκληρης κατσίκας. Εξ άλλου, απέφευγε το ρύζι και το ψωμί, που “προκαλούν λίπη και μαλθακούς μυς”.

Η δόξα, όμως, του Μιάν Γκουλάμ παρήλθεν ανεπιστρεπτί. Σήμερον, ο Γκάμα, παρά την καταπληκτικήν διά την ηλικίαν του ζωτικότητα, ζη μόνον δια τας αναμνήσεις του. Όταν εγκατέλειψε την υπηρεσίαν του μαχαραγιά της Πατιάλας, επεχείρησε μακράν περιοδείαν ανά την Αφρικήν, όπου προσεβλήθη υπό άσθματος, το οποίον και έθεσε τέρμα εις την σταδιοδρομίαν του. Καθ’ ο Μουσουλμάνος, κατέφυγεν εις Πακιστάν, μετά τον χωρισμόν των Ινδιών εις δύο κράτη. Η Κυβέρνησις του Καράτσι τού παρεχώρησε μικρόν αγρόν δια να καλλιεργήση, αλλ’ όχι και σύνταξιν. Ο Γκάμα λυπείται διότι δεν έχει υιούς, εις τους οποίους θα εδίδασκε την τέχνην του. Τα πέντε άρρενα τέκνα, που απέκτησεν εκ της πρώτης συζύγου του, απέθαναν εις μικράν ηλικίαν και εκ της δευτέρας συζύγου του δεν έχει παρά τέσσαρας θυγατέρας.

Τελευταίως, ο Γκάμα ήρχισε να πωλή εκείνα που του ήσαν τα προσφιλέστερα πράγματα εις τον κόσμον: Τα χρυσά κύπελλα και μετάλλια των θριάμβων του. Και όταν θα τα ξεπουλήση όλα δεν θα έχη παρά να περιμένη τον θάνατον. Διότι ποίος σκοτίζεται σήμερα διά τον γέροντα αυτόν, ο οποίος υπήρξεν ο μεγαλείτερος παλαιστής του κόσμου;...