ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ

Kάνω συχνά σύντομους απολογισμούς. Οι ιστορικές ώρες, όπως η σημερινή, βοηθούν σ' αυτό. Πόσους σημαντικούς άνδρες της πρόσφατης ιστορίας συνάντησα στον βίο μου; Βρέθηκα μια φορά δίπλα στον Κάστρο, επέτειο της αποβάσεώς του από το Μεξικό στην Κούβα, με το πλοιάριο «Γκράμνα». Στη Ρώμη με σύστησαν, σε ένα φεστιβάλ της Unita, στον Μπερλινγουέρ. Έχω πλησιάσει τον Τίτο τη δεκετία του 70, στο Βελιγράδι. Συνάντησα τον Σαντιάγκο Καρίγιο στην Αθήνα και στην Κούβα. Ήταν ομιλητής στο Λύκειο που μας φιλοξένησε και το βράδυ μίλησε στις αντιπροσωπείες της Ιταλίας, της Ελλάδας, και στο προσωπικό του ιδρύματος. Θυμάμαι τον μάγειρο, έναν γλυκύτατο Μπάρμπα Θωμά με λευκά μαλλιά, που τον πήρε ο ύπνος, δίπλα μου. Είδα τον Χάβελ στην Αθήνα και του είπα αμήχανος κάτι, για ένα βιβλίο του που δεν θυμόμουν. Όμως η πιο απρόβλεπτη συνάντηση που είχα με πολιτική προσωπικότητα, και μάλιστα στην αφετηρία της σταδιοδρομίας της, συνέβη στην Αθήνα.

Ένα πρωί μου τηλεφώνησαν από το γραφείο του Αλέκου Αλαβάνου. Με τον Αλέκο μας συνδέουν μνήμες εφηβικών καλοκαιριών στον τόπο καταγωγής μας, και συναναστροφή στην Αθήνα, στα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια. «Ο κύριος Αλαβάνος», μου είπε ο ιδιαίτερος, «θέλει να σας γνωρίσει τον υποψήφιο που θα προτείνουμε στις δημοτικές εκλογές. Θα είναι χρήσιμες οι προτάσεις σας». Πήγα στο κτίριο της Κουμουνδούρου, κυρίως για να δω τον Αλέκο μετά από πολλά χρόνια. Υπήρχαν διάφορα πρόσωπα απ' τα Γράμματα, ήμουν όμως ο μοναδικός που δεν είχε σχέση, που δεν ήξερε τίποτε και κανέναν από το κόμμα. Καθίσαμε κυκλικά. Ο κάθε προσκεκλημένος έλεγε τη γνώμη του για το πώς νομίζει ότι πρέπει να οργανωθεί η επικοινωνία του υποψήφιου. Ο Αλέκος (αριστερόχειρας και ταχυγράφος) κρατούσε σημειώσεις. Ακούστηκαν διάφορα. Κάποιος είπε να γεμίσει, στα Πετράλωνα, ένας μακρύς δρόμος με γλάστερες για δέκα μέρες και οι επισκέπτες να μαθαίνουν για τον υποψήφιο και το πρόγραμμα. Άλλος πρότεινε ένα C.D που θα μοιράζεται με την "Αυγή". Κάποιος τρίτος σκέφτηκε μια συναυλία του Σαββόπουλου. Απ' τη γωνία της αίθουσας πήρε τότε το λόγο ένας διστακτικός νεαρός που δεν είχε μιλήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή. «'Οχι, συντρόφισσα, τον Σαββόπουλο!» «Γιατί;», τον ρώτησε εκείνη. «Να... τα τραγούδια του "είναι πολύ ζαχαρωμένα"». «Σύντροφε, του απάντησε η Ιωάννα Καρυστιάνη, μπορείς να καταλάβεις ότι εμείς είμαστε που χρειαζόμαστε τον Σαββόπουλο. Χάρη, μας κάνει». Ο νεαρός σιώπησε και δεν ξαναμίλησε μέχρι το τέλος της συνάντησης. Στράφηκα στον Κώστα Βούλγαρη, υπεύθυνο της "Αυγής". «Ποιο είναι το παιδί που δεν θέλει τον Σαββόπουλο;» ρώτησα. «Ο υποψήφιος», μου είπε. «Δεν στον γνώρισε ο Αλέκος πριν»; «Πώς λέγεται»; ρώτησα πάλι. Πρόφερε ένα δισύλλαβο όνομα. 

Στην έξοδο, καθυστέρησα λίγα λεπτά με τον Αλέκο. «Πώς σου φάνηκε», με ρώτησε για τον υποψήφιο του συνδυασμού, που ήταν μάλλον ένα προσωπικό του στοίχημα. «Δεν ξέρω», του είπα με κάθε ειλικρίνεια. «Δεν μίλησε, άλλωστε. Μόνο για το Σαββόπουλο είχε ενστάσεις». Οι εκλογές που ακολούθησαν πήγαν καλά για τον επιφυλακτικό νεαρό που πρωτοείδα και άκουσα (έστω και με μια φράση) στην Κουμουνδούρου. Η εξέλιξή του ήταν εντυπωσιακή και ραγδαία. Εκτόπισε την παλιά ηγεσία, στερέωσε το κόμμα χωρίς να αποφύγει τη διάσπαση, ανταγωνίστηκε τον Περισσό, αύξησε τα ποσοστά του, έδωσε προοπτική στο ανατρεπτικό πάθος μιας αριστερής κουλτούρας. Τώρα είναι ένας παράγων της δημοκρατίας μας. Δεν μονομαχεί με τον «ζαχαρωμένο» Σαββόπουλο. Είναι ο Ροβεσπιέρος της επαναστατικής φάρσας που παίζεται στη νεοελληνική σκηνή. Η φωνή του δίκιου απέναντι στο διεφθαρμένο μας σύστημα, τις τράπεζες και την πλουτοκρατία. Τις στιγμές που ζητά από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να παραιτηθεί, ή όταν διατυπώνει άποψη για την ευρωπαϊκή μοίρα (τρομάρα μας), είναι το υφολογικό αντίστοιχο κάποιων Αθηναίων του '60, που θυμάμαι να μας μιλούν στην επαρχία, με την άγνωστη εκείνη πρωτευουσιάνικη μαγκιά, κι ακόμα την αυτοπεποίθηση, το θράσος και το συνοικιακό τους ύφος. Μόνον στιλιστικά με σταματά στην τηλοψία η παρουσία αυτού του προσώπου. Για αυτήν την παλιά εικόνα που ανασύρει από το παρελθόν μου. Δεν υπάρχει κάποια ιδέα, ένας ψίθυρος από συνείδηση Ιστορίας, κάποιο εύστροφο σλόγκαν, έστω, που να παραπέμπει σε σκέψη και να με αφορά. 

Θυμάμαι πάντα την σύναξη της Κουμουνδούρου. Ακόμα δεν πιστεύω πως ήμουν παρών. Εκείνο το απόγευμα με παραπέμπει πλαγίως στους ηγέτες που περίμεναν, συχνά για χρόνια, άσημοι και ταπεινοί, ώσπου μια συγκυρία να τους κάνει οδηγούς στα λαϊκά πεπρωμένα! Τον Κρούτσεφ, για παράδειγμα, που έκανε την αρκούδα για να γελά μέχρι δακρύων ο Στάλιν και μετά τον διαδέχτηκε και τον γκρέμισε. Βλέπω δημοσκοπικά ευρήματα. Τι εύκολη, τι προβλέψιμη τέχνη, σκέπτομαι, τι προσκοπική κουλτούρα, η διαδικασία για την πειθώ του πλήθους. Όχι πως το αγνοώ. Την επομένη του Πολυτεχνείου μόλις δύο (2) φίλοι, μαζέψαψε από την Ομόνοια ως την Κυψέλη 3000 ανθρώπους και κάναμε μια τεράστια διαδήλωση. Εν τω άμα. Οι αυθεντίες, κάθε εκτοπίσματος και σοβαρότητας, κάτω από προϋποθέσεις, εγείρονται και συναντούν τις ανάγκες των οπαδών, την αντεστραμμένη θρησκευτικότητα που είναι το αμετάβλητο στο χρόνο ψυχολογικό τους γνώρισμα. Η απλούστερη λεία, όπως έλεγαν οι ψυχροί αγκιτάτορες: το κοινοτοπικό και το δυσειδαίμον μυαλό. Είναι κι αυτή η περίφημη φράση του ασήμαντου Κονδύλη, ότι αν γνώριζε καλύτερα τι τον περιβάλλει, θα είχε πρωταγωνιστήσει στην ελληνική πολιτική από λοχίας.

πίνακας: David Allen Terrill