Facebook

• Δεν φτάνουν όλα τα άλλα, πρέπει κανείς να διαβάζει με το σοβαροφανή τους στόμφο, τις γνωστές νεοελληνικές δοξασίες και τα στερεότυπα: "Ο πολιτισμός, η βαρειά μας βιομηχανία", Η Ελλάς (η νέα), κοιτίδα της Δημοκρατίας", και άπειρα παρόμοια. Τελικά, σε κάθε εποχή, η αθωότητα και ο απλοικός αυτοθαυμασμός καταυγάζονται από την αυτάρεσκη χρήση συρμών και κοινών τόπων.

• Νομίζω ότι στις Χαμένες ψευδαισθήσεις που διάβασα, κείμενο του Μπαλζάκ γραμμένο μεταξύ του 1830 και του '40 , ακούγεται έμμεσα αλλά με σαφήνεια η μακρινή προφητεία για το ηλεκτρονικό βιβλίο, δύο εκατονταετίες αργότερα. Ο συγγραφέας, ερμηνεύοντας την οικονομία των κλιμάκων στην εποχή του, γράφει: "Τα έργα του Βολτέρου, τυπωμένα στο δικό μας χαρτί (velin), ζυγίζουν 250 λίβρες, ενώ σε κινέζικο δεν θα ξεπερνούσαν τις 50. Η μείωση του όγκου των βιβλιοθηκών θα είναι πρόβλημα πολύ δύσκολο να λυθεί, σε μια εποχή που ο γενικός περιορισμός των πραγμάτων και των ανθρώπων δεν εξαιρεί ούτε τις κατοικίες τους. Στο Παρίσι τα μεγάλα διαμερίσματα και τα μέγαρα θα κατεδαφιστούν" [...]

  
  

  Και καταλήγει: "Τι ντροπή για την εποχή μας να παράγει βιβλία χωρίς διάρκεια!"
  
  

  
  

  
  

• Με το προηγούμενο σχόλιο αναφερθήκαμε στις προφητικές νύξεις ενός γάλλου συγγραφέα. Ας δούμε και μια αναφορά του δικού μας Δ. Βικέλα, που εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Λουκής Λάρας. Ο νεαρός Λουκής, με ένα ραβασάκι του προύχοντα Μαυρογένη (πατέρα της Μαντώς) ταξιδεύει, αν θυμάμαι καλά, στις Σπέτσες (ή μήπως στο Ναύπλιο;) και συναντά τον Φ. Νέγρη. Εκείνος, για χάρη του φίλου του "διορίζει" τον νεαρό Λουκή σε μια θέση γραμματέως, προσέξτε, α ν κ α ι ό τ α ν θα απελευθερωθεί η πόλη. Με άλλα λόγια, το πρώτο ρουσφέτι και ο πρώτος διορισμός στη χώρα μας καταλαβαίνουμε ότι έχουν συμβεί πριν καν αυτή αποκτήσει κρατική οντότητα!!!. Καμιά μιζέρια δεν είναι χωρίς ιστορία.

• Στην προηγούμενη ανάρτηση, ένα κείμενο του 19ου αιώνα μιλούσε για το πρώτο, ως φαίνεται, ρουσφέτι και διορισμό στην ιστορία μας. Η πεζογραφία δίνει συχνά χαριτωμένες μαρτυρίες. Διαβάζοντας το δημοφιλέστερο διήγημα του Παπαδιαμάντη ("Όνειρο στο κύμα") βλέπει κανείς με έκπληξη ότι η βίαιη καταπάτηση των ακτών θάλλει από τις ημέρες εκείνες. Ο ευκατάστατος πατριός της Μοσχούλας (που ο νεαρός βοσκός τη βλέπει έκθαμβος, γυμνή στη θάλασσα, υπό το σελινόφως) έχει φράξει τον αιγιαλό, περικλείοντας τον πύργο και το τεράστιο κτήμα του. "...Ένας τοίχος έζωνεν εις μήκος εκατοντάδων μέτρων την ακτή", ομολογεί το κείμενο. Πολύ πριν εγκατασταθούν οι σύγχρονες επαύλεις, τα θηριώδη ξενοδοχεία, οι ταβέρνες και τα λαικά αυθαίρετα, έχουμε τις πρώτες αναφορές για το φαινόμενο. Θέλω να πώ: "Αγανακτισμένοι" και μή, με αυτές ή με άλλες ερμηνείες για τις ευθύνες και τη μοίρα μας, διαθέτουμε ήθη και παραδόσεις που συχνά δίνουν ενδιαφέρουσες απαντήσεις.

• Σταματώ την ανάγνωση στην σελ. 115, για να υπογραμμίσω αυτό το σημείο. Παίρνουμε συχνά ένα μολύβι όταν η λογοτεχνία, όπως εδώ, ταυτίζεται με την τέρψη και τον αιφνιδιασμό της μ ε τ α φ ο ρ ά ς. Γιατί, πώς αλλιώς πανηγυρίζει αυτή η εμπειρία παρά με το απρόσμενο άλμα του κοινότοπου σε έναν κόσμο πηγαίας ποίησης και ευφάνταστης αναγέννησης του καθημερινού; "...Είχα ανάγκη από τον θεό. Μου τον έδωσαν, τον πήρα χωρίς να καταλάβω πως τον ζητούσα. Φυτοζώησε μέσα μου για λίγο κι ύστερα πέθανε. Σήμερα, όταν μου μιλάνε γι αυτόν, λέω με το χωρίς τύψεις ύφος ενός γηραιού γόητα που συναντάει μια τέως καλλονή: 'Πριν από πενήντα χρόνια αν δεν είχε μεσολαβήσει αυτή η παρεξήγηση που μας χώρισε, κάτι θα μπορούσε να έχει γίνει μεταξύ μας' ".

• Πολύ συχνά, πρόσωπα εντάχθηκαν σε ανοίκειους χώρους, τόσο που να μοιάζουν με το σώμα που μένει ξεσκέπαστο κάτω από την κοντή κουβέρτα. Δύσκολα καταλαβαίνουμε τ ι και π ώ ς σπρώχνει κάποιον στην "ομάδα" και τη σ χ ε τ ι κ ή της αλήθεια. Κατά μιαν έννοια, καμιά στέγη δεν μπορεί να σκεπάζει -όπως έλεγε ένας παλιός μου "δάσκαλος"- το ίδιο αποτελεσματικά τον κοντό και τον ψηλό, τον ωραίο και τον άσχημο, τον πλούσιο και τον φτωχό. Δεν χωρούν όλοι το ίδιο. Γι'αυτό, εκ προοιμίου, είναι αμφίβολη και ληξιπρόθεσμη η θαλπωρή κάθε "Εκκλησίας". Απ' τα πιο χαριτωμένα παραδείγματα είναι ο αριστοκράτης (και συγκεκριμένης ερωτικής κλίσεως) σκηνοθέτης Λουκίνο Βισκόντι, που ανήκε στο Κ.Κ.Ιταλίας. Το 1946, νομίζω, παρακολουθούσε μια συγκέντρωση του κόμματος για το Δημοψήφισμα που αφορούσε την τύχη της Μοναρχίας. Ο κομμουνιστής ομιλητής, αφού ανέπτυξε διάφορα, κατέληξε ως εξής. "...και εκτός των όσων είπα, σύντροφοι, πρέπει να αποφασίσουμε: εν τέλει, θέλουμε έναν ομοφιλόφιλο μονάρχη στη χώρα μας;". Ενώ το κοινό επευφημούσε ενθουσιασμένο, ο Βισκόντι, μπορούμε να υποθέσουμε, σκεπτόταν τη μεγάλη αλήθεια που γνώριζε: ότι οι συγγένειες επικυρώνονται με τις στενότερες και αμεσότερες ταυτίσεις. Εκείνες που παράγουν οι κλίσεις του σώματος και οι άλλες κυρίως, οι λεγόμενες πνευματικές.